Sojusz Fallen

Ricko

[link widoczny dla zalogowanych]

Oktawian August

Czas trwania:1863–1890 (od powstania styczniowego do pojawienia się modernistycznych prądów w sztuce)

Filozofia:
– krytyczna wobec romantycznej metafizyki i mistycyzmu
– buduje wiedzę o świecie za pomocą metody empirycznej (empiryzm)
– wysoko ceni nauki przyrodnicze jako jedyne stosujące metodę prawdziwie naukową, przenosi metodologię nauk przyrodniczych do nauk społecznych (scjentyzm)
– głosi idee praw ewolucji i postępu w rozwoju społeczeństw (m.in. Herbert Spencer)
– celem refleksji filozoficznej jest doskonalenie jednostki jako cząstki społeczeństwa i ludzkości, miarą wartości ludzkich czynów jest ich użyteczność (utylitaryzm, John Stuart Mill)
– zagadnienia religijne filozofii nie interesują, w filozofii przeważa materializm

Sztuka:
– realistyczna, o tematyce historycznej i współczesnej, największa rola malarstwa
– za granicą pojawia się impresjonizm

Zagadnienia polityczne:
– powstanie styczniowe i jego konsekwencje: utrata autonomii Królestwa Polskiego, wywózki na Syberię i wywłaszczenia
– brak widocznych szans na odzyskanie niepodległości
– odrębne problemy poszczególnych zaborów

Sytuacja społeczna, czynniki gospodarcze:
– ograniczone jest szkolnictwo w języku polskim (sytuacja jest zróżnicowana w poszczególnych zaborach i pogarsza się stopniowo w zaborze niemieckim i rosyjskim, a poprawia w austriackim)
– uwłaszczenie chłopów we wszystkich zaborach
– trwa rozwój przemysłu i miast, w miastach zacierają się tradycyjne podziały stanowe – rośnie rola pieniądza jako wyznacznika sytuacji społecznej
– ogromnie rośnie rola prasy i czasopism, dzięki nim wydatnie poszerza się krąg odbiorców literatury, pojawia się zawód dziennikarza
Wpływy zewn., język literatury
– zdecydowanie przeważa proza, najważniejszym gatunkiem literackim staje się powieść
– język dąży do precyzji i konkretu, unika zbędnego patosu i efektów poetyckich

Cele i główne cechy literatury:
– początkowo bardzo zaangażowana w realizację programu społeczno-ekonomicznego (praca u podstaw: dźwiganie ludowej oświaty i dobrobytu, praca organiczna: propagowanie nowych form życia gospodarczego i społecznego, które usprawnią funkcjonowanie społeczeństwa pojętego jako organizm)
– początkowo tendencyjna: miarą wartości literatury ma być jej tendencja społeczna
– z czasem realizująca założenia światowych prądów literackich — realizmu i naturalizmu
– może i powinna ukazywać problemy jednostki, ale zawsze na szerszym tle społecznym
– pojawia się tworzona przez wybitnych artystów literatura kierowana do dzieci (Konopnicka)
– dążenie do niepodległości drogą walki zbrojnej usunięte na dalszy plan

Tematyka:
– współczesna tematyka społeczna: problem edukacji szerokich rzesz chłopskich, emancypacji kobiet, asymilacji żydów, nadmiernej roli arystokracji, niesprawiedliwości społecznych
– historyczna, niekiedy z aluzjami do współczesności
– unika fantastyki, trzyma się realiów, pojawia się problematyka miejska
Typ autora:
mocno związany ze społeczeństwem, świadomy jego potrzeb i problemów, służący mu swą wiedzą i talentem

Typowy bohater:
działacz: przedsiębiorczy, wykształcony, kierujący się rozsądkiem, a nie porywami uczuć, orientujący się w osiągnięciach nauki i techniki i doceniający je, realizujący program pozytywistyczny; praca jest miernikiem jego wartości;
Żyd: aktywny, nowocześnie myślący, silnie związany z polskim społeczeństwem (silne dążenia części Żydów do asymilacji);
ubogie dziecko: pozbawione szans edukacyjnych, bez swojej winy skazane na wegetację (dziecko po raz pierwszy staje się samodzielnym bohaterem literackim)

Zasady poezji
– na ogół jest odrzucana przez zaangażowanych pisarzy i krytyków, spychana na margines
– istniejąca poezja realizuje zasady sylabotonizmu
– często nawiązuje do motywów ludowych, podejmuje tematy społeczne (Konopnicka, Asnyk)

Uprawiane gatunki literackie; najbardziej znane dzieła
nowela: Henryk Sienkiewicz Latarnik, Bolesław Prus Katarynka
opowiadanie: Bolesław Prus Antek, Maria Konopnicka Nasza szkapa
powieść tendencyjna: Eliza Orzeszkowa Marta, Pan Graba, Jan Lam Wielki świat Capowic
powieść realistyczna: Bolesław Prus Lalka, Eman¬cy¬pantki, Eliza Orzeszkowa Nad Niemnem, Henryk SienkiewiczRodzina Połanieckich
powieść naturalistyczna: Adolf Dygasiński Zając, Antoni Sygietyński Na skałach Calvados
powieść historyczna: Bolesław Prus Faraon, Henryk Sienkiewicz Quo vadis
obrazek poetycki: Maria Konopnicka W piwnicznej izbie, Jaś nie doczekał
felieton: Bolesław Prus Kroniki
reportaż: Henryk Sienkiewicz Listy z podróży do Ameryki