Sojusz Fallen

Ricko

600000 p.n.e. OGIEŃ Stosowanie ognia dawało pierwotnemu człowiekowi większą szansę przeżycia. Za pomocą ognia mógł się ogrzać i badać chłodniejsze obszary. Używał płomienia do obrony przed dzikimi zwierzętami lub do zapędzania ich do pułapek. Pierwsze świadectwo użycia ognia pochodzi z Chin.

Ok. 400000 p.n.e. OSZCZEP Najstarszy istniejący egzemplarz zaostrzonego kija, czyli oszczepu, pochodzi z Essex w Angli. Pierwotni łowcy zaostrzali zwykły oszczep za pomocą odłamka krzemienia. Używali tej broni w czasie polowań na mamuty. Opalanie czubka oszczepu w ogniu utwardzało drewno, czyniąc broń bardziej skuteczną. Technika ta była stosowana w Lehringen pod Bremą w Niemczech mniej więcej w tym samym czasie.

Ok. 250000 p.n.e. SIEKIERA Pierwsze siekiery kamienne (pięściaki) nie miały trzonów. Były z grubsza trójkątne, z jedną krawędzią zaostrzoną i dwiema pozostałymi wygładzonymi do wygodniejszego uchwytu. Takie siekiery były naturalnym etapem rozwoju prostych noży kamiennych ; znaleziono je w pozostałościach starych osad w Afryce, Europie i Azji.

Ok. 50000 p.n.e. LAMPA OLEJNA Pochodnie - płonące gałęzie - były pierwszym przenośnym żródłem sztucznego światła, szybko się jednak wypalały. Malowidła z epoki kamiennej w grotach Francji nie byłyby możliwe do wykonania bez lepszego źródła światła. Ludzie, którzy stworzyli te malowidła 25 000 lat temu, pracowali prawdopodobnie przy słabym wietle kopcącej lampy olejowej. Był nią po prostu kawałek tłuszczu zwierzęcego w wydrążonym kamieniu lub muszli, z knotem zrobionym z mchu.

Ok. 45000 p.n.e. MALOWIDŁO Pogoda i światło słoneczne starły większość prehistorycznych malowideł, trochę ich jednak pozostało w ciemnościach jaskiń. Artyści, malujący obrazy zwierząt, na które polowali, robili czarną farbę z węgla drzewnego lub tlenku manganu ; do malowania na czerwono używali tlenku żelaza ( rdzy ) ; barwa żółta była wyrażana z węglanu żelaza. W celu nałożenia farby na ścianę groty mieszali barwnik z tłuszczem zwierzęcym, wodą, krwią lub moczem. do przechowywania farb używali muszli i wydrążonych kości zwierzęcych.

Ok. 30000 p.n.e. WYPALANA CERAMIKA Przedmioty uformowane z mokrej gliny utrzymują swój kształt i po wyschnięciu, jednak jeśli glina ponownie namięknie, przedmiot rozpada się. Około 30 000 lat p.n.e., podczas ostatniej epoki lodowcowej, łowcy na Morawach (Czechy) nauczyli się trwałego utwardzania gliny przez wypalanie lub wygrzewanie w ognisku. Pierwszą ceramiką były gliniane figurki zwierząt. Wyrób naczyń z gliny nie był znany jeszcze przez 20 000 lat.

Ok. 30000 p.n.e. ŁUK I STRZAŁY Łuk umożliwiał pierwotnym łowcom zabijanie zwierząt, będących poza zasięgiem ich oszczepów. Pomagał im również w polowaniu, bez obawy, na dzikie zwierzęta. Pustynna Sahara zasypała obszar północno-afrykańskie, gdzie polowali łucznicy, ale rysunki w jaskiniach dowodzą ich wcześniejszego istnienia.

Ok. 25000 p.n.e. BUMERANG Tradycyjna broń niektórych tubylczych ludów Australii (Aborygenów) jest powracający bumerang, który jest rozwiniętą formą rzucanego kija. Nie powracające bumerangi były prawdopodobnie w użyciu na wszystkich kontynentach już 25 000 lat p.n.e. Najstarszy znany egzemplarz, zrobiony z kła mamuta, pochodzi z terenu dzisiejszej Polski.

Ok. 20000 p.n.e. IGŁA Ponieważ ludzie przenosili się stopniowo w rejony chłodniejsze, potrzebowali do ubrania czegoś cieplejszego niż prosta przepaska na biodra i futrzana skóra zwierzęca. Krzaki cierni dostarczały - być może - prymitywnych szpilek do łączenia odzieży, ale ok. roku 20 000 p.n.e. krawcy pracowali, zszywając skóry. Używali igieł z kości do nawiercania skór zwierzęcych i łączyli je cienkimi paskami ze ścięgien lub rzemieniami ze skóry.

Ok. 18000 p.n.e. PĘDZEL Do nakładania kolorów na ściany skalnych pieczar pierwotni malarze używali palców, ale malowidła w Altamirze w Hiszpanii posiadają linie delikatniejsze niż wykonane opuszkami palców. Artyści stworzyli prawdopodobnie proste pędzle, żując końce włóknistych patyczków lub szarpiąc delikatne pióra i wiążąc je do grubej lotki.

Ok. 13000 p.n.e. HARPUN Gdy myśliwi stali się zręczniejsi, wynaleźli broń i efektywniejsze sposoby zabijania zdobyczy. Przed ok. 13 000 p.n.e. wynależli harpun : oszczep z nacięciami lub z czubkiem zwróconym ostrzem do tyłu. Nacięcia zapewniały pozostanie harpuna w ciele zwierzęcia. Najstarsze egzemplarze harpunów wyrabiane z rogu renifera, pochodzą z Francji. Zostały wykonane mniej więcej między rokiem 10 500 ,a 9 500 p.n.e.

Ok. 12000 p.n.e. ROZNIECANIE OGNIA PRZEZ LUDZI Ludzie odkryli, że przez uderzenie o siebie odpowiednich kamieni mogą otrzymywać iskry, które z kolei zapalają suche drzazgi drzewne. Oznaczało to, że do rozpalania ogniskk nie trzeba już używać płonących gałęzi drzewa, w kóre uderzył piorun. Ludzie mogli rozpalić ogień, gdy go potrzebowali.

Ok. 10000 p.n.e. SIEĆ Ludzie, mieszkający nad Morzem Śródziemnym używali być może, prostych sieci już
ok. 10 000 lat p.n.e. Sieci te musiały być bardzo prymitywne ; do ich wyrobu używano pędów winorośli.

Ok. 10000 p.n.e. MŁOTEK KAMIENNY Najdawniejsze młotki były odpowiedniej wielkości odłamkami skalnymi, używanymi do nadania i strugania innych kamieni oraz do nadania im wykończonych kształtów. Około roku 3000 p.n.e. było to już rzeczywiście sprawne, starannie ukształtowane narzędzie.

Ok. 8000 p.n.e. GRZEBIEŃ Odkrycie w Skandynawii grzebienia z rogu jelenia, datowanego na ok. 10 000 lat, może sugerować, że człowiek prehistoryczny dbał o swój wygląd. Jest bardziej prawdopodobne, że ważną, pierwotną funkcją grzebienia było wyczesywanie z włosów wszy i pcheł.

Ok. 7500 p.n.e. ŁÓDŹ Rzemiosło budowy okrętów powstało prawdopodobnie we wschodniej części basenu Morza Śródziemnego ok. 8000 - 7000 lat p.n.e., sądząc a towarów, które mogły być przewiezione tylko morzem. Niektóre dowody istnienia pierwotnych łodzi pochodzą ze Starr Carr w hr. Yorkshire w Anglii. Archeologowie znaleźli wiosło lub ster, które mogło być stosowane do napędu lub sterowania rzecznego canoe. Niestety, nie pozostały ślady samego rzemiosła.

Ok. 7000 p.n.e. OBRÓBKA METALI Tam, gdzie ukazywała się naturalna miedź o dużej czystości, pierwotni twórcy narzędzi kuli po prostu metal na odpowiedni kształt. Kucie utwardzało miedź, tak że prymitywny nóż miedziany pozostawał ostry. Najstarsze kute, czyli obrabiane na zimno przedmioty pochodzą z Turcji.

Ok. 7000 p.n.e. PRZĘDZENIE NA PRZĄŚLICY Pierwsze prządki po prostu skręcały nitki w palcach. Ta pracochłonna technika trwała do wynalezienia przędzenia na wrzecionie, czyli prząślicy, które nastąpiło ok. 2000 lat później. Prządka nawijała włókna wełny na wrzeciono, czyli prząślicę, a następnie, obracając wrzeciono, przędła z nich nić.

Ok. 6000 p.n.e. CEGŁA Gdy pierwotny człowiek zaczął się osiedlać, począł budować trwalsze domy. Pierwsze cegły były robione z gliny i z grubsza formowane ręcznie. Żar słońca nadawał glinie twardość. Pierwsze wypalane cegły pojawiły się w Mezopotami ok. 3000 lat p.n.e.

Ok. 5000 p.n.e. ŻARNA Przed rozpoczęciem uprawy roli, ludzie rozcierali nasiona dzikich roślin, które zbierali, w celu usunięcia niejadalnych części. Zabieg ten dawał grubą mąkę, z której wyrabiano płaski chleb. Gdy ludzie w Afryce północnej i całej wschodniej części basenu Morza Śródziemnego zaczęli uprwiać zboża, takie jak jęczmień, pszenica, szukali skuteczniejszych dróg przygotowania większych ilości zebranego ziarna. Tak rozpoczęło się mielenie zboża, czyli rozcieranie ziarna między dwoma kamieniami, zwanymi żarnami.

Ok. 5000 p.n.e. NAWADNIANIE Rolnicy nad brzegami Tygrysu, Eufratu i Nilu oraz wschodniej połaci basenu Morza Śródziemnego obserwowali, jak ich uprawy więdną w wyschniętej na kamień ziemi. Jednoczenie mieli w sąsiedztwie nadmiar wody. Do nawadniania pól kopali rowy, które kierowały wodę na ich uprawy.

Ok. 4000 p.n.e. ŁUK Łuk może połączyć brzegi szerokiej rozpadliny przy użyciu jedynie kamieni lub cegieł. małe łuki budowano najpierw w Egipcie, dolinie Indusu i w Mezopotamii. Rzymianie przejęli tę technikę i budowali ok. 2000 lat później wielkie łuki.

Ok. 4000 p.n.e. GRY I ZABAWY Najstarszą grę planszową wraz z pionkami naukowcy znaleźli w pewnym grobowcu egipskim sprzed ok. 4000 roku p.n.e. Również w grobowcach królewskich starożytnego miasta Ur w Mezopotamii archeologowie odkryli coś, co przypominało podobną grę. Nie ma jednak wątpliwości, że również wcześniej ludzie mieli swoje rozrywki. Dzieci prawdopodobnie grały w coś na kształt berka, rysowały na piasku linie i celowały kamykami w kratki. Rzucały przedmiotami czy to wzajemnie do siebie, czy też po prostu w powietrze.

4000 - 3000 p.n.e. PISMO Najstarsza znana forma pisma pochodzi z Sumeru. Od kształtu liter jest zwana pismem klinowym. Piszący używał ostro zakończonej trzciny, którą wytłaczał znaki w miękkich tabliczkach glinianych. Sumeryjski sposób pisania rozpowszechnił się na kraje sąsiednie, gdzie pisarze naśladowali go tak, że jeden znak nie oznaczał już słowa, ale dźwięk ; pełne słowo tworzyła kombinacja znaków.

4000 - 3000 p.n.e. STATKI ŻAGLOWE nieco przed rokiem 3000 p.n.e. luby wschodniej części Morza Śródziemnego rozpoczęły wyposażenie swych statków w żagle. Dowodem na to jest prymitywny model z gliny, wykopany w Eridu w Mezopotamii : ma on gniazdo na maszt i otwory na liny.

Ok. 3700 p.n.e. KOSMETYKI Wiele starożytnych ludów malowało ciało. Egipcjanie, mężczyźni i kobiety, robili makijaż nie tylko z próżności, ale i e celu zmniejszenia skutków żaru słońca i ukąszeń owadów. Malowali oczy mieszaniną sadzy, czarnego ołowiu i antymonu.

Ok 3620 - 3350 p.n.e. CHLEB Skamieniały chleb sprzed 5 tyś. lat znaleźli brytyjscy archeolodzy w Yamton w południowo-wschodniej Anglii. Badania laboratoryjne wskazują, że wypieczono go w okresie od 3620 r. do 3350 r. p.n.e. Przetrwał tak wiele lat, ponieważ uległ zwęgleniu. Odkrycie to wnosi ważny wkład do badań nad odżywianiem się mieszkańców Wysp Brytyjskich w okresie neolitu. obok chleba znaleziono także różne narzędzia, m.in. kamienny nóż i fragmenty glinianych przedmiotów.

Ok 3500 p.n.e. GWÓŹDŹ Pierwsze gwoździe brązowe były miękkie i drogie, tak że większość mebli w starożytności miała połączenia na czopy.

Ok. 3500 p.n.e. BRĄZ Czysta miedź jest zbyt miękka na narzędzia. Dopiero wraz z wynalazkiem brązu - stopu miedzi i cyną - narzędzia metalowe zaczęły wypierać kamienne. Z tym odkryciem również broń uczyniła wielki krok naprzód. Miecz z brązu był ostrzejszy i lżejszy niż kamienna siekiera. Wojownik z bronią z brązu zyskiwał w ten sposób przewagę nad swym przeciwnikiem z epoki kamiennej.

Ok. 3500 p.n.e. PŁUG Pierwotni chłopi sumeryjscy z Mezopotamii spulchniali ziemię za pomocą kołka lub motyki. Obciążenie motyki uczyniło ją sprawniejszą, a przyprawienie rękojeści umożliwiło rolnikowi prowadzenie jej. Przywiązując tak powstały pług do rogów wołu, rolnicy oszczędzali wiele pracy przy uprawie ziemi.

Ok. 3500 p.n.e. LICZENIE Przez tysiące lat ludzie angażowali swoje palce, aby coś na nich policzyć. Gdy okazało się, że palców nie wystarcza, zaczęli używać kamyków i wycinać rowki na patykach. Człowiek musiał ten system jakoś nazwać, więc wymyślił liczby. Pierwsze symbole liczb pojawiły się prawdopodobnie po raz pierwszy w Egipcie ok. 3500 r. p.n.e., a 5 lat później w Mezopotamii. Pierwsze zapisy liczb to krótkie, proste kreski. Jedna oznaczała "jeden", dwie "dwa" itd. oraz specjalny symbol, odpowiadający liczbie "dziesięć". Jedynym rozsądnym punktem wyjścia było naszych 10 palców i ten sposób powstał później system dziesiętny. Jeśli jednak ktoś chciał napisać "pięćdziesiąt", musiał symbol dziesiątki powtórzyć aż pięciokrotnie. Stało się to bardzo niewygodne, dlatego Grecy stosowali specjalne znaki dla wyższych liczb. Później zrobili to samo Rzymianie. W ten sposób liczbę "pięć" oznaczono symbolem "V", "dziesięć" - "X", a "pięćdziesiąt" - "L".

Ok. 3200 p.n.e. KOŁO Trzy stulecia po wynalezieniu koła garncarskiego w Mezopotamii prymitywne koła do pojazdów pojawiały się na tym samym obszarze. Pierwsze koła były niezgrabne i ciężkie, wykonane z trzech desek. Deski łączono i przykrawano na okrągło. Koła obracały się wokół stałej osi.

Ok. 3200 p.n.e. ATRAMENT Wynalazek papirusu (papier z trzciny) w ok. 3500 r. p.n.e zmusił pisarzy egipskich do mieszania farb, które nie odpadałyby od gładkich kart; w ten sposób wynaleźli pierwsze atramenty. Używali naturalnej gumy z kory akacji i mieszali ją z sadzą.

Ok. 3000 p.n.e. SZKOŁA Około 3000 p.n.e. w północnej części starożytnej Mezopotamii, która była ojczyzną najstarszych szkolnych systemów zachodniej cywilizacji, mieszkali Sumerowie, którzy zakładali szkoły, wyłącznie dla chłopców. Dyrektorzy tych pierwszych szkół nazywani byli "szkolnymi ojcami", a nauczyciele "braćmi". Pisano na glinianych tabliczkach pismem klinowym. Lekcje trwały przez cały dzień, aż do zachodu słońca. Chłopcy chodzili do szkoły od dzieciństwa, aż do osiągnięcia pełnoletności.

Ok. 3000 p.n.e. HARFA Harfa jest najdawniejszym znanym instrumentem strunowym i być może powstała z łuku. Ilość strun w harfie była dobierana wg. reguł symbolicznych oraz muzycznych ; niektórzy wierzyli, że harfa pięciostrunowa chroni od cierpienia.

Ok. 3000 p.n.e. PION Budowniczowie egipscy byli pierwszymi, którzy użyli pionu, czyli linki z ciężarkiem. Wiedzieli, że ich budowle są ściśle pionowe, jeśli są równoległe do linki.

Ok. 3000 p.n.e. HACZYK NA RYBY Z OSTRZEM ZWRÓCONYM DO TYŁU Haczyk z ostrzem zwróconym do tyłu zwiększył połów dzienny, nie pozwalając rybie uciec z przynętą.

Ok. 3000 p.n.e. JARZMO Pierwsi rolnicy z Mezopotamii zdawali sobie sprawę z tego, że szerokie grzbiety hodowanych zwierząt mogą przenosić znaczne ciężary na duże odległości. Jarzmo (rama drewniana) spoczywało na grzbietach pary wołów, umożliwiając skuteczniejsze ciągnięcie ciężko naładowanych sań lub pługa.

Ok 3000 p.n.e. PIŁA Ciesielstwo jako rzemiosło zaczęło się w Egipcie około 3000 r. p.n.e. Cieśle robili piękne przedmioty, które potem odnajdowano w grobowcach faraonów. Ten odlew wczesnego noża krzemiennego z zębami stanowi jedną z pierwszych pił.

3000 - 2500 p.n.e. SZKŁO Pierwsze przedmioty szklane stworzono prawdopodobnie w celu imitacji klejnotów, ale skomplikowana prymitywna technika ich wyrobu uczyniła je tak kosztownymi jak oryginał. Egipscy producenci szkła wykonywali proste paciorki szklane już ok. 3000 r. p.n.e.

Ok. 2800 p.n.e. LINA KONOPNA Włókno konopne zostało użyte po raz pierwszy do wyrobu lin w Chinach. Były one o wiele mocniejsze od lin wyrabianych przez Egipcjan z włókien trzciny i palmy daktylowej. Lina konopna wyparła inne rodzaje lin i była używana aż do wynalezienia włókien syntetycznych w XX wieku.

Ok. 2700 p.n.e. GRA "SENAT" Malowidła w grobowcach egipskich z ok. 2700 r. p.n.e. przedstawiają ludzi grających w kilka różnych gier. Jedna z nich, o nazwie "SENAT", przypomina tę znalezioną w Ur. Składa się z planszy i szufladki na przechowywanie pionków.

Ok. 2500 p.n.e. ZNORMALIZOWANE ODWAŻNIKI Do mierzenia i porównywania ciężaru ludzie używali produktów naturalnych, jak np. ziarna. Szybko zdali sobie jednak sprawę, że ciężary poszczególnych artykułów żywnościowych mogą się wahać, więc wynaleziono znormalizowane systemy wag. Pierwsze zaczęły funkcjonować w Sumerze i były nadspodziewanie dokładne. Pierwotne odważniki z tego regionu były kamienne i wyrzeźbione w kształcie śpiących gęsi.

Ok. 2500 p.n.e. ŁAŹNIE Najstarszą wanną jest prawdopodobnie kwadratowa kadź znaleziona w Gazie, datowana na rok 3000 p.n.e. (może to być również zbiornik). Już przed rokiem 2500 p.n.e. wiele domów w Dolinie Indusu miało łaźnie i system ściekowy.

Ok. 2350 p.n.e. USTĘP Pierwszy ustęp zbudowano w akkadyjskim pałacu w Eszunna w Mezopotamii. Było to prymitywne platformy, czasem z ukształtowanym siedzeniem z bitumu (smoły). Nie było zamknięć wodnych, odcinających je od ścieku, który płyną pod spodem, tak że fetor i muchy były prawdopodobnie dużym problemem w Sumerze.

Ok. 2300 p.n.e. BALSAMOWANIE ZWŁOK Wiara w życie pozagrobowe doprowadziła ludy pierwotne do balsamowania zwłok w celu uchronienia ich przed rozkładem. Egipcjanie byli pierwszymi, którzy odnieśli sukces, zaczęli chronić swych zmarłych w sarkofagu za pomocą żywicy i powłoki z gipsy, udoskonalając proces mumifikacji.

Ok. 2180 p.n.e. TUNEL Historia wykonywania tuneli jest trudna do wyśledzenia. Mówi się, że tunel, który przechodził pod Eufratem, został zbudowany ok. 2180 p.n.e.., nie mamy jednak żadnych pewnych dowodów jego istnienia. Najstarszy istniejący tunel znajduje się na greckiej wyspie Samos na Morze Egejskim. Został zbudowany w roku 687 p.n.e. i miał ok. 1000 m długości.

Ok. 2000 p.n.e. ODWAZNIKI METALOWE Na początku Egipcjanie używali odważników kamiennych, lecz około 2000 roku p.n.e., w miarę postępów w obróbce metali, wprowadzono odważniki żelazne lub odlewane z brązu.

Ok. 2000 p.n.e. WĘGIELNICA Architekci starożytnego Egiptu umieli już zbudować dokładny kąt prosty, używając trójkątnej węgielnicy. Jej boki miały się do siebie jak 3:4:5. Za pomocą tej informacji mogli bardzo precyzyjnie wznosić ściany budowli. Potrafili mierzyć kąty i sprawdzać, czy powierzchnie są poziome.

Ok. 2000 p.n.e. PIŁKA Piłki były prawdopodobnie najstarszymi zabawkami dziecięcymi. pierwsze wiarygodne świadectwa o grze w piłkę to egipskie malowidła grobowe z ok. 2000 r. p.n.e.

Ok. 2000 p.n.e. RYDWAN Połączenie konia, cugli i lekkiego dwukołowego wozu dała mieszkańcom Mezopotamii sprawną maszynę bojową. Ciągnięte przez konie rydwany mogły poruszać się znacznie szybciej od żołnierzy pieszych, którzy często ulegali panice i uciekali na ich widok.

Ok. 2000 p.n.e. LODY Chińczycy wyprodukowali pierwsze na świecie lody. Około 2000 r. p.n.e zaczęli oni doić swoje domowe zwierzęta, a uzyskane mleko należało jakoś zagospodarować. Zaczęli więc robić z gotowanego ryżu i mleka miękką papkę, do której dodawali przyprawy, a następnie wkładali potrawę do śniegu, by ją zamrozić. Wynikiem było po prostu zamarznięte mleko, ale można je uznać za zapowiedź naszych lodów. Przysmakiem tym cieszyli się oczywiście najbogatsi. Chińczycy mieszali również ze śniegiem soki owocowe, Grecy zaś, a później Rzymianie robili lody z miodu, soku i mleka.

Ok. 2000 p.n.e. BUTY Najstarszą znaną człowiekowi osłoną na nogi jest sandał z plecionego papirusa, znaleziony w egipskim grobowcu z 2000 r. p.n.e. Babilończycy, ok. 1600 r. p.n.e., nosili mokasyny, a pięć lat później żołnierze asyryjscy wkładali już buty o ciężkich podeszwach i rzemieniach oplatających łydki. Dopiero jednak ok. 2000 r. p.n.e. cechy rzymskich szewców zaczęły robić buty z podziałem na lewą i prawą nogę. Do tej pory nikt nie przestrzegał tak oczywistego podziału. Po upadku Cesarstwa Rzymskiego znów nie rozróżniano lewej i prawej stopy i to aż do XIV wieku, kiedy to w Anglii nastąpiło odrodzenie szewskiego zawodu.

Ok. 1950 p.n.e. WZORCE DŁUGOŚCI Pierwszym znanym wzorcem długości była ciężka sztaba miedziana, wykonana koło Nippur nad Eufratem. Oznaczono na niej cztery jednostki większe, każda z nich jest podzielona na 16 jednostek mniejszych, co bardzo przypomina stopę angielską i cale.

Ok. 1900 p.n.e. WYTOP ŻELIWA Ludy starożytne nazywały żelazo, które spadło w meteorytach, "metalem z nieba". Gdy jednak metalurgowie z Mezopotamii rozpoczęli wytop żelaza (otrzymując metal z rudy przy użyciu ciepła), zaczęli patrzeć na żelazo mniej przychylnie. Ruda żelaza potrzebowała więcej paliwa do wytopu żelaza niż miedź do przeróbki na brąz ; żelazo odlewało się trudno i łatwo rdzewiało. Huty żelaza rozpowszechniły się dopiero ok. roku 1200 p.n.e., gdy ludzie nauczyli się otrzymywać stal.

Ok. 1800 p.n.e. NARZĘDZIA LEKARSKIE Pierwsza wzmianka o stosowaniu narzędzi lekarskich pochodzi z babilońskiego kodeksu Hammurabiego. Zawiera on wykaz grzywien i kar dla chirurgów, na przykład: "Jeśli lekarz otworzy wrzód nożem z brązu i zabije pacjenta ... należy mu obciąć rękę".

Ok. 1700 p.n.e. ALFABET Pierwsze pisane litery przedstawiały raczej pojedyncze dźwięki niż pełne słowa. Niektóre cywilizacje rozwinęły swoje własne metody pisania, ale Fenicjanie stworzyli pierwszy prawdziwy alfabet, zawierające 22 litery. Z tej wersji fenickiej powstał alfabet grecki, który z kolei przekształcił się w litery łacińskie, stosowane dzisiaj w wielu regionach świata.

Ok. 1500 p.n.e. BUTELKA SZKLANA Ozdobne szkło pojawiło się po raz pierwszy ok. r. 3000 p.n.e., ale dopiero ok. r. 1500 p.n.e. szklarze nauczyli się wyrabiać naczynia. Zanurzali woreczek z tkaniny, wypełniony piaskiem, w naczyniu ze stopionym szkłem, które pokrywało woreczek i przyjmowało jego kształt. Wysypywano piasek i usuwano resztki worka, otrzymując butelkę szklaną.

Ok. 1500 p.n.e. ŁYŻKA DREWNIANA Pierwszymi łyżkami były prawdopodobnie muszle. Przez tysiące lat łyżka była powszechnie używanym narzędziem kuchennym, ale starożytni Grecy używali jej tylko do jedzenia jajek.

1400 - 1200 p.n.e. PROCA Archeologowie znaleźli obrobione kamienie i kule gliniane, które ludzie z epoki kamiennej wyrzucali z proc lub katapult już ok. r. 4500 p.n.e Samych proc nie znaleziono, ale nie zmieniły one swego wyglądu od najdawniejszych czasów. Były na pewno w użyciu ok. 1200 p.n.e., ponieważ Biblia opowiada o armii procarzy : "Spośród nich wszystkich wybrano siedmiuset leworękich wojowników. Każdy mógł miotać kamienie i nie chybiał nawet o włos". (Ks. Sędziów, 20;16.)

Ok. 1350 p.n.e. NATRYSK Pierwsze celowo budowane natryski powstały około 1350 r. p.n.e. W Akhenaten, dawnej stolicy Egipty, archeologowie zidentyfikowali płytką wannę, o której sądzi się, że była brodzikiem natrysku. Malowidło na wazie greckiej z VI w. p.n.e. pokazuje kobiety kąpiące się pod czymś, co można uważać za sitko natrysku.

Ok. 1350 p.n.e. SPAWANIE Aby zespawać dwa kawałki żelaza, robotnik musi rozgrzać je do bardzo wysokiej temperatury i skuć je razem. Pierwszym przykładem spawania był podgłówek w grobowcu egipskiego króla Tutanchamona. Był on prawdopodobnie darem syryjskiego króla (w owym czasie w Egipcie obróbka metali nie była tak rozwinięta).

Ok. 1200 p.n.e. DZWONY Za czasów dynastii Szang (1600 - 1027 p.n.e.) Chińczycy wynaleźli skomplikowaną technikę odlewania brązu i stworzyli pierwsze dzwony. Odlewanie dzwonów w pozostałych regionach świata osiągnęło ten poziom doskonałości dopiero w VIII lub IX wieku n.e.

Ok. 1200 p.n.e. EMALIA Sztuka zdobienia powierzchni metalowych kolorowym szkłem była znana w starożytnych imperiach Egiptu i Mezopotamii. Jednak pierwsza prawdziwa emalia została wykonana przez Mykeńczyków na Cyprze. Pierścienie, znalezione w grobowcu koło Starego Pafos, mają oczka z cienkiego drutu, zwane cloisons, pokryte emalią. Oddzielają one pola o różnych barwach.

Ok. 1000 p.n.e. RAFINOWANIE CUKRU Kilka niejasnych wzmianek w starych tekstach indyjskich sugeruje, że rolnicy hinduscy uprawiali trzcinę cukrową i rafinowali jej sok już e roku 1000 p.n.e. Po raz pierwszy Europejczycy skosztowali słodyczy z tej gigantycznej trawy w roku 325 p.n.e., tj. w roku najazdu armii króla Aleksandra Wielkiego na Indie. Jego ludzie byli pod wrażeniem metody otrzymywania przez Hindusów syropu słodkiego jak miód, ale wytwarzanego bez udziału pszczół, i chcieli dowiedzieć się, jak się go robi.

1000 - 700 p.n.e. ZEGAR SŁONECZNY Najstarsze metody mierzenia czasu korzystały z jednostajnego ruchu słońca po niebie. Pierwsze znane zegary słoneczne powstały w Egipcie ; były to słupy wbite w ziemię. Długość cienia wskazywała czas. Te prymitywne zegary były bardzo nieprecyzyjne, ale ok. r. 700 p.n.e. zegar słoneczny przekształcił się w coś, co przypomina jego obecny kształt. Pochyły gnomon (tj. ramię zegara słonecznego) rzuca cień, a jego kąt, a nie długość, wskazuje czas na kołowej skali.

800 - 700 p.n.e. PIŁA ŻELAZNA Pierwotnie piły to po prostu ponacinane ostrza krzemienne ; prawdopodobnie były nieco lepsze niż skrobaczki. Dopiero z wynalezieniem wytopu metali piła, stała się pożytecznym narzędziem tnącym. Asyryjczycy w Mezopotamii używali pił ramowych w latach 800 - 700 p.n.e.

Ok. 700 p.n.e. SZTUCZNE ZĘBY Etruskowie, mieszkający w środkowych Włoszech, byli pierwszymi, którzy jedli za pomocą sztucznych zębów. Dentyści etruscy stosowali paski złota do mocowania zębów zwierzęcych w ustach swych zamożnych klientów. Biedniejszych Etrusków nie było stać na sztuczne zęby.

Ok. 690 p.n.e. AKWEDUKT Gdy kanały w starożytności przebiegały nad dolinami, by przejść nad nimi budowniczowie konstruowali akwedukty. Pierwszy duży akwedukt został zbudowany jako część ambitnego asyryjskiego systemu wodnego. Łuk o rozpiętości 9 m niósł kanał o szerokości 18,3 m poprzez dolinę o szerokości 274 m na drodze do stolicy Niniwy. Tam kanał nawadniał ogrody króla Sennacheriba.

Ok. 620 p.n.e. MONETY Pierwsi kupcy wymieniali towary, jednak było to niewygodne, gdy zaczęli wędrować na większe odległości. Luźne bryłki złota musiały być za każdym razem odważane, więc zamiast tego było łatwiej przewozić monety o znormalizowanym ciężarze. Były one wyrabiane z electrum, stopu złota i srebra.

Ok. 600 p.n.e. WCIĄGARKA , KOŁOWRÓT Resztki wciągarki, datowanej na rok 600 p.n.e. znaleziono w Austrii. Głównym zadaniem wciągarki lub kołowrotu było danie obsłudze większej siły niż przy dźwiganiu na linie. W ten sposób wciągarka stała się główną częścią żurawia. Bardziej niezwykły jest fakt, że podobno grecki lekarz Hipokrates używał kołowrotu do rozciągania kończyn!

600 - 300 p.n.e. PRZYRZĄDY MIERNICZE Mierniczowie egipscy mogli sprawdzić, czy ściany i mury są proste, patrząc na nie poprzez merkhet, tj. rozszczepiony liść palmy. Wynaleźli także gromę do wytyczania kwadratów i prostokątów. Był to prymitywny krzyż drewniany trzymany poziomo. Linki z ciężarkami, zwisającymi z każdego drążka, pozwalały mierzącemu patrzeć dokładnie pod kątem prostym.

550 - 510 p.n.e. MAPA Właściciele ziemscy kreślili plany swych posiadłości już ponad 7000 lat temu, ale starożytni Grecy byli pierwszymi, którzy kreślili dla podróżników mapy wielkich powierzchni ziemi. Mapy, które w VI wieku p.n.e. wykreślili Hecataeus, Anaksymander i inni Grecy, pozostawały najlepszymi aż do II wieku p.n.e., gdy poprawił je Klaudiusz Ptolemeusz. Mapy te znamy jedynie z XV - wiecznych kopii.

Ok. 500 p.n.e. DYWAN Na długo przed pojawieniem się pierwszych wiązanych dywanów, wykładziny podłogowe były wyrabiane z trzciny. Pierwsze wiązane dywany były prawdopodobnie wyrobami chińskich lub perskich warsztatów ; znaleziono je w górach Ałtaju na granicy chińsko-mongolskiej.

Ok. 480 p.n.e. MOST PONTONOWY Pierwsze wzmiankowany w historii most pontonowy - most o pływających podporach - był zbudowany przez Persów za panowania króla Kserksesa. 676 okrętów ustawionych w dwóch rzędach połączyło brzeg Bosforu - cieśniny oddzielającej Europę od Azji.

Ok. 450 p.n.e. ABAKUS Początki tego pierwszego urządzenia liczącego są trudne do wyśledzenia. Pierwszym abakusem była prawdopodobnie taca pokryta piaskiem, na której urzędnik liczył odciski palców. Ta metoda liczenia była w użyciu co najmniej 2450 lat temu w basenie Morza Śródziemnego. Nowsza forma abakusa, z paciorkami na prętach, jest wynalazkiem chińskim z ok. 200 r. n.e.

Ok. 400 p.n.e. KATAPULTA Olbrzymie kusze, jakie greccy inżynierowie zbudowali za panowania Dionizosa (405 - -367 p.n.e.), były w istocie ogromnymi katapultami, gdyż miotały kamieniami zamiast strzał. Poprzedniczki współczesnej artylerii miały zasięg ok. 300 m. O podobnych urządzeniach wspomina się w Biblii, gdzie są nazywane "machinami, wymyślonymi przez chytrego człowieka" (Kroniki II;26).

Ok. 300 p.n.e. ZEGAR WODNY Zegara wodnego używano w Aleksandrii w r. 1400 p.n.e., ale był tylko nieco lepszy niż cechowane wiadro, z którego wyciekała woda. Grecki wynalazca Ctesibius z Aleksandrii stworzył o wiele dokładniejszy zegar wodny. Jego mechaniczne urządzenia, zwane klepsydrą, mierzyło czas w godzinach egipskich, zmieniających swą długość w zależności od pory roku.

Ok. 300 p.n.e. ORGANY WODNE Ctesibius opracował urządzenie, w którym mógł użyć ciśnienia z innego swego wynalazku - pompy tłokowej - do napędu prymitywnych organów. Woda z pompy wpływała do uszczelnionej komory, zmuszając powietrze do wychodzenia przez zespół piszczałek. Klawisze regulowały przepływ powietrza, tak że muzyk mógł uzyskać melodię.

Ok. 300 p.n.e. KOŁO GARNCARSKIE Około 300 roku p.n.e. Grecy i Egipcjanie wynaleźli koło garncarskie z napędem nożnym. Spora masa zapewniała równomierne obroty.

Ok. 280 p.n.e. LATARNIA MORSKA Na wysepce Faros przed Aleksandrią stała pierwsza na świecie latarnia morska i zarazem jeden z 7 cudów świata. Miała 120 m wysokości.

Ok. 236 p.n.e. ŚRUBA ARCHIMEDESA Na długo przed wprowadzeniem pomp do powszechnego użytku, rolnicy podnosili wodę do nawadniania pól za pomocą śruby Archimedesa. Była to pochyła rura ze śrubą wewnątrz. Obroty śruby, której koniec był zanurzony, podnosił wodę do góry. Śrubę opisał w roku 236 p.n.e. grecki inżynier Archimedes.

Ok. 200 p.n.e. BETON Po raz pierwszy został wykonany przez Rzymskich inżynierów ok. roku 200 p.n.e. Powstał z dodania popiołu wulkanicznego do mieszaniny wapna palonego i żwiru.

Ok. 190 p.n.e. PERGAMIN Mieszkańcy starożytnego miasta Pergamon zaczęli wyrabiać nowy materiał piśmienny ze skór zwierzęcych, zwany pergaminem. Nie garbowana skóra była skrobana, czyszczona wapnem w celu usunięcia tłuszczu i na koniec rozciągana na ramie i pozostawiona do wyschnięcia. Pergamin nie gnił tak szybko jak papirus - egipski materiał piśmienny wyrabiany z trzciny papirusowej.

Ok. 100 p.n.e. DMUCHANE SZKŁO Syryjscy szklarze wynaleźli tańszy sposób produkcji szkła niż formowanie ręczne. Umieszczali kroplę płynnego szkła na końcu długiej rury i dmuchali z drugiej strony. Tworzyła się bańka, którą można było kształtować i w ten sposób wyrobić butelki lub otwarte naczynia.

Ok. 100 p.n.e. SKÓRZANE ŁOŻYSKO Około 100 roku p.n.e. Celtowie na terenie Francji i Niemiec budowali wozy z prostymi łożyskami ze skóry. Miały one postać skórzanych rękawów między osią a piastą i zmniejszały tarcie.

Ok. 100 p.n.e. ŁOŹYSKO TOCZNE Około 100 roku p.n.e. duńscy kołodzieje wpadli na pomysł łożyska tocznego - wstawienie drewnianych wałeczków otaczających oś w celu zmniejszenia tarcia.

Ok. 85 p.n.e. MŁYN WODNY Wynalazek młyna wodnego oznaczał, że ludzie nie musieli już mleć ziarna na mąkę, używając moździerza i tłuczka (lub żaren). Pierwsze proste koła młyńskie obracały się poziomo i pracowały tylko na strumieniach o szybkim przepływie wody.

25 - 220 SIODŁO Jazda na koniu na oklep wymaga znacznej sprawności i męczy jeźdźca, który musi uważnie balansować ciałem, aby utrzymać się na koniu. Wyściełane siodło, które czyniło jazdę wierzchem wygodniejszą i łatwiejszą, było wynalazkiem chińskim.

Ok. 50 PODKOWA W I wieku Rzymianie ulepszyli sposób ochrony kopyt końskich przed twardym gruntem. Stworzyli hiposandał (dosł. "koński but"), wiązany do kopyta. mniej więcej w tym samym czasie pojawiły się podkowy przybijane gwoździami. Nie tylko chroniły nogę konia, ale dawały lepszą przyczepność.

60 MASZYNA PAROWA Opanowanie energii pary było marzeniem starożytnych. Grecki wynalazca Heron zaprojektował maszynę parową - prymitywną turbinę parową uformowaną w kształcie kuli - zaopatrzoną w parę dysz. Doprowadzanie pary do wnętrza kuli powoduje obrót, gdy para wypływa przez dysze. Heron uważał swój wynalazek raczej za nowinkę techniczną niż za użyteczne źródło energii.

79 CYRKLE I PRZENOŚNIKI Rzymscy murarze i cieśle byli wśród pierwszych, którzy rysowali koła za pomocą cyrkli i zaznaczali wymiary używając przenośników. Archeologowie odkryli oba te przyrządy rysunkowe w ruinach Pompei, starożytnego rzymskiego miasta.

105 PAPIER Chińskiemu urzędnikowi dworskiemu Tsai Lun przypisuje się wynalezienie papieru ok. 105 r. n.e. Zauważył on, że prawie każde włókno roślinne może dać dobry papier, jeśli zostanie zmielone i nasycone wodą. Chińczycy zazdrośnie strzegli tajemnicy wyrobu papieru i dotarła ona do Europy dopiero ponad tysiąc lat później.

124 - 128 KOPUŁA Kopuły, podobnie jak łuki, stawiają budowniczego przed specjalnymi problemami, gdyż nie są one stabilne do ułożenia ostatniego kamienia. budowniczowie pierwotnych kopuł wykonywali je, podpierając ich szczyt i używając murowanych pierścieni, które były konstrukcjami samonośnymi. Prawdziwe kopuły - jak kopuła Panteonu w Rzymie o średnicy 43,2 m. - wymagały wewnętrznego rusztowania podczas budowy. Panteon, ukończony ok. 128 roku, był możliwy do wykonania dzięki zdolnym rzymskim architektom i ich dośwaidczeniu w stosowaniu betonu.

200 ŁYŻWY Łyżwy istniały już na pewno w roku 200 ; łyżwę żelazną z tego okresu znaleziono w Skandynawii, jednak eksperci sądzą, że najstarsze łyżwy były prawdopodobnie odłamkiem kości przymocowanymi do butów. Do pomocy w jeździe służył łyżwiarzowi kijek.

200 - 300 TACZKA Zasada działania taczki jest bardzo prosta. Użycie dźwigni i prymitywnego koła pozwala robotnikowi przewozić duże ciężary na dość znaczne odległości. Przeniesienie tego samego ciężaru wymagało dotychczas dwóch ludzi - po jednym z każdego końca noszy, tak że taczka mogła łatwo podwoić wydajność robotnika budowlanego. Chińczycy nazywali je drewnianym wołem lub ślizgającym się koniem i niekiedy wyposażali je w żagle.

Ok. 250 PROCH STRZELNICZY Środki wybuchowe zrewolucjonizowały sztukę wojenną w Europie, ale podstawowy składnik wszelkiej broni palnej - proch strzelniczy - był wynalazkiem chińskim w X wieku. Pierwotny proch składał się z dużych ilości węgla drzewnego i raczej gwałtownie się spalał niż wybuchał. Chińczycy prawdopodobnie używali tych pierwszych prochów strzelniczych jako broni odstraszającej bądź jako sygnał do rozpoczęcia walki.

500 SZABLON Nanoszenie pędzlem lub wcieranie tuszu przez szablony, wycięte z arkusza odpornego materiału na tusz, jest szybkim i prostym sposobem przenoszenia rysunków lub słów.

600 SZACHY Początki szachów są trudne do wyśledzenia. Najbardziej prawdopodobnym wynalazcami są hindusi, którzy grali w podobną grę, zwaną chaturanga. Szachy przywędrowały do Europy dzięki ludom arabskim, a przed końcem XIV wieku figury szachowe były bardzo podobne do obecnych.

600 PŁUG LEMIESZOWY Pierwotny pług był w stanie obrabiać piaszczyste gleby basenu Morza Śródziemnego, ale nie był odpowiedni do ciężkich, gliniastych ziem Europy północnej. Przed VII w. Niemcy wynaleźli cięższy, skuteczniejszy pług. Zaprzężony do pary wołów, pług lemieszowy przyczynił się bardzo do ukształtowania krajobrazu Europy północnej. Stworzył podstawę dwóch jednostek długości : furlonga, będącego długością ornego pasa ziemi (ok. 201 m), na którego końcu woły odpoczywają, oraz akra (ok. 4056 m2), tj. pola zaoranego w jednym dniu.

618 - 906 PIENIĄDZ PAPIEROWY Pomysł używania banknotów miał początek w Chinach za panowania dynastii Tang (618 - 906), ale pieniądz papierowy nie wszedł w powszechne użycie, dopóki władca Mongolii Kublai Chan nie zaczął go stosować do opłacania wojsk w XIII wieku.

635 PIÓRO GĘSIE Św. Izydor z Sewilli, pisząc w VI wieku, był pierwszym, któremu przypisuje się wynalazek pióra gęsiego, aczkolwiek było ono podobno w użyciu wcześniej. Pióra przeznaczone do pisania były zagrzebywane w gorącym piasku w celu usunięcia niepożądanej błonki, a następnie utwardzane w kwasie i ostrzone.

650 WIATRAK Pierwsze wiadomości o wiatrakach pochodzą z Persji. Skrzydła tych pierwotnych wiatraków obracały się na wale pionowym, który napędzał bezpośrednio kamienie młyńskie. Europejskie wiatraki, posiadające skrzydła obracające się wokół poziomego wału, pojawiły się w Portugalii 500 lat później. Na niektórych terenach wiatraki stały się powszechniejsze niż młyny wodne.

674 NAPALM Według legendy, jego wynalazcą był Kallenikos, architekt z Syrii. Wyrzucając "ogień morski" z brązowych rur, marynarka bizantyjska miotała ogień na flotę arabską w 674 roku. Współczesny napalm, zrzucany z samolotu, jest podobny do płonącego syropu, który przylepia się do swych ofiar.

683 ZERO W liczbach arabskich (współczesnych) każda cyfra mnożona jest przez wielokrotność dziesięciu (100, 1000, 10000 itd.), a miejsce cyfry pokazuje, jakiej wielokrotności należy użyć. Gdy jedno miejsce jest puste, piszemy zero. Arabski matematyk Muhammad ibn Al-khwarizmi wprowadził je do Europy w VIII wieku.

Ok. 740 DRUK ZA POMOCĄ KLOCKÓW DREWNAINYCH Druk za pomocą nacinanych klocków drewnianych po raz pierwszy zastosowano w Azji do drukowania kopii arkuszy z modlitwami lub z zaklęciami.

Ok. 840 CIEMNIA OPTYCZNA Dzisiejsze aparaty fotograficzne rozpoczynają swą historię od ciemni optycznej, czyli zaciemnionego pokoju. Maleńki otwór w okiennicy pozwalał na otrzymywanie oświetlonego słońcem krajobrazu na przeciwległej ścianie - bez użycia soczewek.

Ok. 868 DRUK KSIĄŻEK Pionierami druku byli uczeni chińscy. Najstarsza znana drukowana książka ma kształt zwoju, nazywa się "Diamentowa Sutra". Książka została wydrukowana w 868 roku za pomocą ruchomych klocków - czcionek. Grawerowanie każdego klocka było pracochłonnym sposobem wyrobu czcionek, ale drukarze chińscy wydrukowali w ten sposób świętą księgę buddyjską Tripitaka . Wymagało to wykonania ponad 130 000 grawerowanych czcionek : zadanie ukończono w 983 roku.

Ok. 900 CHOMĄTO I UPRZĄŻ W zwykłej uprzęży koń może pociągnąć ok. 60 kg, przy większych uprząż uciska tchawicę konia. Wynalazek wyściełanego chomąta bardzo powiększyły ciężar, który mógł ciągnąć koń, i uczynił znacznie lżejszym ciągnięcie pługa.

983 ŚLUZA Jeśli kanał nie biegnie po terenie płaskim, to musi mieć śluzy (małe odcinki o dwóch wrotach). Przy żegludze w dół kanału wrota są zamknięte, a górne otwarte ; zamknięcie wrót górnych i opóźnienie śluzy do dolnego poziomu pozwala przepłynąć statkowi na dolny poziom. Wielki Kanał w Chinach, o długości 965 km był pierwszym, który posiadał prawidłowe śluzy.

Ok. 1000 KOŁOWROTEK Na początku XI wieku włókiennicy indyjscy użyli koła do pomocy w przędzeniu nici. Jednocześnie udoskonalenie chińskiej przewijarki uczyniło ją podobną do nowoczesnego kołowrotka. Przed końcem stulecia koło chińskie skręcało nić przed ich przewinięciem. Kołowrotek nie był znany w Europie aż do końca XIV wieku. Jego pojawienie się znacznie zwiększyło wydajność przędzenia.

Ok. 1000 TARCZA KRZYWKOWA Tarcze krzywkowe były znane już w I w. n.e.; Heron z Aleksandrii pisał, że może przetworzyć ruch obrotowy na ruch posuwisto - zwrotny, ale nie uczynił wielkiego pożytku z tego spostrzeżenia. Chińscy wynalazcy od najdawniejszych czasów sterowali pracą młota spadowego za pomocą tarcz kołowych. Dokładne początki zaokrąglonych tarcz krzywkowych są nieznane, ale były one prawdopodobnie w użyciu we włoskich młynach do spilśniania tkanin (tzw. foluszach) na początku XI wieku.

Ok. 1040 DRUK ZA POMOCĄ RUCHOMYCH CZCIONEK Około roku 1040 chiński alchemik, Pi Czeng, zastosował wypalaną glinę do wykonania pierwszej znanej ruchomej czcionki. Po drukowaniu rozdzielał czcionki i używał ich na nowo. Wang Czen ulepszył ten sposób przez użycie czcionek drewnianych około roku 1300 i zastosował je do druku książki. Pomysł ruchomej czcionki dotarł do Europy o wiele później. W roku 1438 Johannes Gutenberg w Mainz w Niemczech zaczął drukować za pomocą odlewanych czcionek metalowych.

1065 WITRAŻE Pierwotnym zadaniem witraży była osłona przed ciepłem światła słonecznego, wpadającego do budynku. Dokładna data pierwszego zastosowania witraży nie jest znana, ale najstarszy istniejący egzemplarz pochodzi z roku 1065 z katedry w Augsburgu w Niemczech, gdzie na pięciu witrażach są zilustrowane wersety z Biblii.

1090 KOMPAS MAGNETYCZNY Zawieszona swobodnie igła wskazuje zawsze ten sam kierunek. Oparty na tej zasadzie kompas magnetyczny gwałtownie zmienił znany świat ; uczynił możliwymi dalekie podróże oceaniczne i jako pomoc w nawigacji okazał się niezastąpiony dla pierwszych badaczy.

1180 STER Od wynalezienia łodzi, marynarze sterowali swoimi statkami za pomocą wiosła, czyli "deski sterowej". Sterowanie stało się łatwiejsze wraz z wprowadzeniem steru przytwierdzonego do rufy okrętu i połączonego z rumplem, poziomym drągiem w góry. Dokładna data tego wynalazku nie jest znana, ale stosowanie steru można zobaczyć na rysunkach wypraw krzyżowych z końca XII wieku

1200 SZKŁO POWIĘKSZAJĄCE Biskup Lincoln, Robert Grosseteste, był pierwszym, który zaproponował użycie soczewek szklanych do powiększania obrazu małych przedmiotów. Wyprzedził również, prawie o 350 lat, wynalezienie teleskopu, pisząc, że chciałby "widzieć małe przedmioty umieszczone w oddali, w dowolnej wielkości".

Ok. 1250 POWLEKANIE CYNĄ W połowie XIII wieku w Czechach były regiony przodujące w obróbce metali. Czescy metalurgowie byli pierwszymi, którzy stosowali powlekanie żelaza cyną, w celu ochronienia go przed rdzą. Używali tej technologii przy wytwarzaniu zbroi.

1250 - 1300 ŁUK tzw. DŁUGI Pod koniec XIII wieku łucznicy walijscy nadali tradycyjnemu łukowi większą moc czyniąc go dłuższym. W walce dawał się szybciej ładować i użyć do strzału niż kusza ; był też silniejszy od łuku krótkiego.

1280 ARMATA Przed 1280 rokiem chińscy inżynierowie zastosowali metalowe rury do wyrzucania pocisków w stronę wroga, wykorzystując siłę wybuchu prochu strzelniczego. Wynalezli pierwsze armaty.

1286 OKULARY Pierwsze okulary służyły do czytania ; weneccy wytwórcy szkła, szlifujący soczewki, nazywali je "małymi krążkami do oczu".

Ok. 1290 WCZESNA PERSPWKTYWA Technika tworzenia realistycznej głębi i przestrzeni nie była znana dawnym artystom., których obrazy były dwuwymiarowe, a którzy chcieli pokazać na przykład wierzch stołu pod kątem, zniekształcającym naczynia. Zmieniła to dopiero twórczość malarza Giotta. Zbliżając swe obrazy do realnego świata stosował światło, cień i barwę.

Ok. 1300 ZEGAR WYCHWYTOWY Aby regularnie mierzyć czas, zegar musi posiadać mechanizm dokładnie wyznaczający równe odstępy. Pierwsze takie zegary zaczęły pojawiać się około roku 1300 . Odmierzały one dokładny czas przy zastosowaniu wrzeciona, tj. poziomego pręta wychylającego się w przód i w tył. Ruchy wrzeciona przytrzymywały i zwalniały koła zębate zegara w stałych odstępach czasu. Te pierwsze zegary nie były całkiem dokładne ; Każdego dnia trzeba było je nastawiać według zegara słonecznego, i nie miały wskazówek minutowych.

1300 - 1350 KORONKA Przedmioty przypominające zwoje koronki znaleziono w pozostałościach rzymskich, jednak nie istnieją żadne zapiski na ten temat rzymskiego koronkarstwa. Rzemiosło koronkarskie miało swój początek prawdopodobnie w XIV wieku we Flandrii (dzisiejsze pogranicze francusko - belgijskie), a użycie 12000 szpilek na wyprawę ślubną jednej z angielskich księżniczek w roku 1347 sugeruje, że jej stroje były przybrane koronkami. Koronka była luksusem aż do wynalezienia odpowiednich maszyn w XIX wieku.

Ok. 1350 ARMATA RĘCZNA W połowie XIV wieku karabin przypominał miniaturowe armatki przymocowane do drewnianych uchwytów. Można je było nosić, ale ich wielkość i ciężar utrudniały odpalanie z ręki. Wobec tego żołnierz musiał nosić podpórkę i podpierać nią wylot lufy ; niekiedy była to podpórka z widełkami. Późniejsze modele miały przy wylocie lufy ucho lub hak. Żeby odpalić żołnierz używał rozżarzonego węgla lub przetykał rozgrzany drut przez otwór w celu zapalenia prochu. Armaty ręczne przekształciły się w karabiny dopiero w XVI wieku.

1350 - 1400 BUDZIK Wkrótce po wejściu w użycie zegarów wychwytowych, zegarmistrze niemieccy rozpoczęli pracę nad budzikami mechanicznymi. Nie jest niczym dziwnym, że wśród pierwszych odbiorców znaleźli się zakonnicy, którzy musieli wcześnie wstawać na modlitwy. Zegar klasztorny z Norymbergii w Niemczech, wykonany około roku 1380, podnosił klocki do tarczy, co pozwalało zakonnikom dotykiem odczytywać czas w nocnych ciemnościach. Budzik dzwonił o nastawionej godzinie, dokładnie tak jak budziki współczesne.

Ok. 1400 MALOWANIE OLEJNE Użycie oleju lnianego do nakładania farby na płótno nie było wynalazkiem XV wieku, jednak traktat Włoch a Cennina Cennininiego z roku 1390 o malowaniu farbami olejnymi posłużył do spopularyzowania tej techniki około roku 1400. Spośród wielu artystów, eksperymentujących z farbami olejnymi, Jan van Eyck z Bruges był pierwszym, który opanował malowanie olejne, wykorzystując je do stworzenia bogatego detalu.

1405 ŚRUBA Istnieją pewne dowody na użycie już w 1405 roku śrub drewnianych, ale nie były one powszechnie stosowane przez następne dwa stulecia. Pierwsze śruby musiały być drogie, gdyż wykonywano je ręcznie. Upowszechniło się ich użycie do łączenia elementów drewnianych dopiero wtedy, gdy produkcja masowa obniżyła ich cenę w XVIII stuleciu.

1411 SPUST Na początku XV wieku ciężka armata ręczna otrzymała spust w kształcie litery "S", zwany serpentyną, do przytrzymania żarzącego się stożka. Żołnierz mógł teraz celować patrząc wzdłuż lufy ; w celu odpalenia pociągał za rękojeść na uchwycie, która opuszczała stożek na ładunek prochu.

1421 PATENTY Starając się o patent, wynalazcy ujawniali szczegóły swoich konstrukcji w zamian za ochronę przed bezprawnym ich skopiowaniem. System taki służył szerzeniu się wiedzy, mimo że chronił interesy wynalazców.

Ok. 1450 SOCZEWKI WKLĘSŁE Soczewka wklęsła jest cieńsza w środku niż na obwodzie. Niemiecki uczony i filozof Mikołaj z Kuzy był pierwszym, który uświadomił sobie, że takich soczewek można używać do korygowania krótkowzroczności.

1450 PRASA DRUKARSKA Jan Gutenberg i jego pomocnik odegrali wielką rolę w udoskonaleniu technologii ruchomej czcionki. Przeciągając po czcionkach wałkiem nasyconym farbą drukarską, wydrukowali pierwsze europejskie książki. Do przełomowych wynalazków w technice druku należy zastosować prasy. Zaadaptowali oni prasę olejarską do dociskania arkuszy papieru do składu czcionki.

1450 IGŁA Z UCHEM Jedynym źródłem prostych igieł metalowych przez wiele lat były Chiny. Producenci igieł z Holandii wynaleźli nową igłę stalową z całkowicie zamkniętym uchem w XV wieku.

1470 - 1480 ASTROLABIUM ŻEGLARSKIE Począwszy od III wieku p.n.e. astronomowie używali astrolabiów - kołowych map nieba. Między rokiem 1470 a 1780, żeglarze europejscy zaadoptowali astrolabium do użytku marynarzy. Odrzucili mapę nieba i przekształcili koło w prosty przyrząd nawigacyjny do pomiarów szerokości geograficznej lądów i wyznaczania położenia na morzu.

Ok. 1500 KOSZULA Koszula o długości do bioder, jako część garderoby męskiej, ukazała się dopiero pod koniec XV wieku, gdy nastąpiła moda na kubraki z odkrytym karkiem i nacinanymi rękawami. Poprzednio mężczyźni nosili koszule, ale zasłaniały je tuniki lub grypony.

1504 WYTRAWIANIE Dobrze ubrany rycerz z początku XVII wieku nosił bogato grawerowaną zbroję. Aby praca przy tym pochłaniała mniej czasu, płatnerze zaczęli stosować wytrawianie kwasem. Pokrywali zbroję woskiem, wyskrobywali w nim cienkie linie i wpuszczali do nich kwas w celu wytrawienia metalu. Z czasem uświadomili sobie, że mogliby sporządzić płyty drukarskie z wytrawionymi rysunkami.

1509 TAPETA Najstarszy istniejący fragment tapety z 1509 roku został wykonany przez drukarza Hugonna Goesa z Anglii. tapeta zdobiła sufit loży mistrza w Chris College w Cambridge.

1520 MECHANIZM SPUSTOWY ZAMKA KOŁOWEGO Mechanizm spustowy zamka kołowego do odpalania broni zastał wynaleziony około roku 1520. Przez pociągnięcie spustu nacinane kółko obraca się i uderza o kawałek pirytu (iskrzyku żelazistego), wywołując snop iskier i odpalenie. Broń z zamkami kołowymi była kosztowna i skomplikowana.

1528 GRANAT Wybuchający gliniana "bomba" spowodowała szkody w bitwie między armią francuską i hiszpańską w roku 1528. Jest to pierwsza pisemna wzmianka o granatach.

1530 KOREK DO BUTELKI Butelka do wina nie była znana przed XVI wiekiem. Do tego czasu wino przechowywano w beczkach lub kadziach. Wynalazek korka do butelki oznaczał, że wino mogło być magazynowane w butelkach bez obawy dostępu powietrza i skwaśnienia. Pierwsza wzmianka o korku do butelki znajduje się w książce Leclaircissement de la Langue Francoyse, napisanej przez Johna Palsgrave'a w 1530 roku. Korki rozpowszechniły się przed XVII stuleciem. Bez nich nie byłoby możliwe wynalezienie szampana.

1538 DZWON NURKOWY Pierwsze dzwony nurkowe były prostymi cylindrami otwartymi z jednego końca. Opuszczany do wody otwartym końcem w dół zatrzymywał powietrze, tak że znajdujący się wewnątrz człowiek mógł pracować do wyczerpania się zapasu tlenu. Pierwsze sprawozdania z doświadczeń z dzwonami nurkowymi noszą datę 1538.

1560 PREZERWATYWA Lniana prezerwatywa była używana początkowo jako sposób na uniknięcie zarażenia się chorobą wenewryczną, ale w ciągu stu lat uznano jej znaczenie jako środka zapobiegającego ciąży. Około roku 1800 prezerwatywy z jelit owczych były w powszechnym użyciu : suszone i moczone w wodzie przed użyciem.

Ok. 1565 OŁÓWEK Szwajcarski fizyk i przyrodnik Konrad von Gesner opisał zastosowanie przyboru do pisania przypominającego ołówek. W roku 1795 ołówki upowszechniły się, gdy francuski geniusz, mechanik i malarz Nicholas Conté odkrył praktyczną metodę wytwarzania pręcika grafitowego, polegającą na mieszaniu grafitu z glinką, formowaniu pręcików i ich spiekaniu.

Ok. 1568 TOKARKA POCIAGOWA Francuski wynalazca dworski, Jacques Besson, był prawdopodobnie pierwszym, który ok. roku 1568 wykonywał praktyczną tokarkę pociągową do produkcji śrub.

1569 MAPA W ODWZOROWANIU MERAKATORA Gdy pierwsi geografowie próbowali rysować mapy większych obszarów, to spostrzegli, że przy rysowaniu zakrzywionej powierzchni ziemi na płaskim papierze zawsze zniekształcają się kąty lub odległości. W celu możliwie dokładnego wykonania map stosowali specjalne odwzorowanie. W roku 1569 matematyk i inżynier Gerhard Kremer, znany jako Merkator, wprowadził specjalne odwzorowanie, zwane rzutem Merkatora. Zaletą jego mapy było ułatwienie w nakreślaniu kursu statków, gdyż połączywszy dwa punkty linią prostą otrzymywano kurs przecinający wszystkie południki pod tym samym kątem.

1589 POGŁĘBIARKA Pogłębiarki - urządzenia usuwające muł i chwasty z dróg wodnych wynaleziono w roku 1589. W XIX wieku zastosowanie pary zwiększyło ich wydajność.

1589 MASZYNA DZIEWIARSKA William Lee, angielski pastor, ok. roku 1589 zbudował pierwszą maszynę dziewiarską, stosując komplety haczykowatych igieł, podobnych do stosowanych w nowoczesnych maszynach dziewiarskich. Nie wprowadził jednak urządzenia na rynek, wobec sprzeciwu dziewiarzy ręcznych, którzy obawiali się utraty zamówień.

Ok. 1590 MIKROSKOP SPRZĘŻONY W roku 1520 optyk holenderski Hans Janssen i jego syn umieścili dwie soczewki w dwóch końcach rury i użyli do oglądania małych przedmiotów. Stworzyli w ten sposób pierwszy mikroskop sprzężony, jednak niewielu ludzi używało mikroskopu do czasu, aż angielski uczony Robert Hooke nie ulepszył przyrządu w 1665 r.

Ok. 1590 TELESKOP Początki pierwszego refraktora, tj. teleskopu posiadającego soczewki a nie zwierciadła, są nieznane. Przyjmuje się, że w roku 1608 Hans Lippershey, optyk holenderski, zmontował dwie soczewki i, patrząc przez nie, ujrzał powiększony szczyt odległego dachu. W roku 1634 Hans Janssen opisał, jak skopiował włoski teleskop z roku 1590. Ktokolwiek jednak wynalazł teleskop, to Galileusz był pierwszum, który zastosował go w roku 1609 do poważnych obserwacji astronomicznych.

1592 TERMOMETR Włoch Galileo Galilei użył rurki z powietrzem, zanurzonej w zabarwionej wodzie, tworząc pierwszy niedokładny jeszcze termometr. Gdy powietrze w rurce ogrzało się i rozszerzało, obniżało poziom cieczy. W dokładnie wyskalowanych termometrach alkoholowych rozszerzał się sam płyn. Weszły do użytku ok. 1600 roku.

1594 LOGARYTMY Tablice logarytmiczne dają praktyczny sposób mnożenia i dzielenia wielkich liczb. W celu wykonania mnożenia matematyk szuka logarytmu każdej liczby w tablicach i logarytmy te dodaje. Suma obu logarytmów jest logarytmem szukanego iloczynu. Szkocki matematyk, Johnn Napier, odkrył zasadę logarytmów, ale obliczenie ich i zestawienie w tablice zajęło mu wiele lat ; wydrukowano je w 1614 roku.

1610 MECHANIZM ODPALAJĄCY ZAMKA SKAŁKOWEGO Około roku 1610 w ręcznej broni palnej zaczął się pojawiać nowy mechanizm odpalający : zamek skałkowy. Pociągnięcie spustu powodowało uderzenie krzemienia o płytkę metalową, co wywoływało snop iskier zapalających panewkę z prochem. Broń skałkowa była wygodniejsza w użyciu niż rusznice oraz bardziej niezawodna i tańsza niż broń z zamkiem kołowym ; jednak stała się popularna dopiero około 1640 r.

Ok. 1620 KARUZELA Początki tej jarmarcznej rozrywki są trudne do wyśledzenia. Być może jest to wynalazek turecki. Wczesna wzmianka o karuzeli pochodzi z opisu jarmarku w Turcji z r. 1620. W ciągu jednego stulecia karuzele stały się popularne w całej Europie.

1622 SUWAK LOGARYTMICZNY Zaznaczając logarytmy na parze linijek, matematyk Wiliam Oughtred znalazł sposób szybkiego mnożenia i dzielenia. Jego urządzenie liczące nazwano suwakiem logarytmicznym.

1623 KALKULATOR Wilhelm Schickard z Tybing wynalazł maszynę do dodawania, czyli prosty kalkulator ( r. 1623 ). Maszyna ta nie zachowała się, ale jej mechanizm był prawdopodobnie podobny do napędzanego kołami zębatymi kalkulatora, zbudowanego przez Francuza Blaise'a Pascala ok. 20 lat później.

1624 ŁÓDŹ PODWODNA Holender Cornelius Drebbl pracował dla angielskiego króla Jakuba I, gdy skonstruował swą pierwszą łódź podwodną. Była ona zbudowana ze skóry, naciągniętej na drewnianą ramę. Chociaż łódź bardzo przeciekała, to jednak 12 wioślarzom umieszczonym wewnątrz udało się przepłynąć przez Londyn tamizą na głębokości prawie 4 m.

1637 PARASOL "Trzy parasole z nasyconego olejem materiału ... ozdobione złotem i srebrem" pojawiły się w roku 1637 w spisie inwentarza francuskiego króla Ludwika XIII. Jest to pierwsza wzmianka o nieprzemakalnym parasolu ; wcześniejsze dotyczyły parasoli chroniących od słońca. Nieprzemakalne parasole w powszechnym użyciu nie znalazły się aż do końca XIX wieku.

1650 - 1654 POMPA PRÓŻNIOWA Fizyk Otto von Guericke zbudował pierwszą pompę do zasysania powietrza, a nie wody. Za jej pomocą wytworzył próżnię w przestrzeni między dwiema półkami. Ciśnienie powietrza z zewnątrz dociskało półkule ściśle do siebie. Jego pionierska praca umożliwiła wynalezienie atmosferycznej maszyny parowej.

1656 ZEGAR WAHADŁOWY Holenderski matematyk i astronom Christiaan Huygens zrewolucjonizował odmierzanie czasu dzięki swemu pierwszemu praktycznemu zegarowi wahadłowemu. Wahadło, które regulowało bieg wskazówek, wahało się tak regularnie, że zegar chodził z dokładnością do 5 min. na dobę. Wcześniejsze zegary śpieszyły się lub późniły nawet godzinę w ciągu doby.

1660 PRZEGUB UNIWERSALNY Przegub uniwersalny służy do łączenia dwóch obracających się wałów, umożliwiając znaczne odchylenie kątowe jednego z nich. Anglik Robert Hooke wykonał pierwszy uniwersalny przegub do teleskopu. Za jego pomocą mógł utrzymać teleskop sztywno, kierując go jednocześnie na dany obiekt niebieski.

1661 BANKNOT Pieniądz papierowy był wynalazkiem chińskim. Banknoty drukował rząd. Dopiero jednak x XVII wieku banki rozpoczęły emitowanie pieniądza papierowego ; pierwszym był bank w Sztokholmie w Szwecji.

1662 OMNIBUS Omnibusy ( przodek dzisiejszego autobusu ) stał się popularny dopiero x XIX wieku. Na długo przedtem, około r. 1660, francuski matematyk Blaise Pascal wraz z pomocnikami uruchomił podobną komunikację konną w Paryżu. W przeciwieństwie do wiejskiego dyliżansu, omnibus był przeznaczony specjalnie do służby w mieście.

1670 SZAMPAN Wynalezienie szampana w 1670 r. zawdzięczamy francuskiemu zakonnikowi. Dom Perignon odkrył, że butelkując i szczelnie korkując winno w okresie fermentacji, można wywołać jego musowanie. Wg zakonnika - smakosza wina "smakowało jak gwiazdy" i po dziś dzień korek tradycyjnego szampana ma na sobie gwiazdkę.

1670 MEGAFON Wydaje się, że urządzenie do wzmacniania głosu (w kształcie tuby) zaprezentował jako pierwszy Sir Samuel Morland, nadworny mechanik angielskiego króla Karola II.

1675 ZEGAREK KIESZONKOWY Christiaan Huygens wynalazł nie tylko zegar wahadłowy, ale odkrył także sposób na to, aby dokładny czas znalazł się w naszych kieszeniach. Udoskonalił istniejące zegary przenośne (wynalezione przez Niemca Petera Henleina ok. r. 1560), dodając jako jeden z pierwszych sprężynkę do koła balansowego, co znacznie poprawiło niezawodność zegarków. Pierwszy swój zegarek posiadający kółko balansowe wykonał w Paryżu w r.1675 ; jego dokładność wynosiła 2 minuty na dobę.

1683 PRECYZYJNY MIKROSKOP Holenderski producent przyrządów Anton van Leeuwenhoek był pierwszym, który budował silnie powiększające precyzyjne mikroskopy. Choć miały one tylko jedną małą soczewkę, to jednak umożliwiały o wiele silniejsze powiększenie niż wcześniejsze modele. Przyrządy te modą powiększać obiekt do 200 razy, umożliwiając wykonanie rysunku bakterii.

1690 - 1700 KLARNET Przyjmuje się, że producent instrumentów muzycznych z Norymbergi Johann Christopher Denner wynalazł klarnet, chociaż podobne instrumenty były w użyciu do wielu lat w formie fujarki. Klarnet był pierwszym instrumentem, w którym stroik był całkowicie zakryty wargami muzyka.

1698 POMPA PAROWA Inżynier Thomas Savery zastosował prymitywną maszynę parową do odwadniania zalanych kopalń. Zasysała ona wodę, gdy para skraplała się w cylindrze tworząc próżnię. Zamykanie zaworów i odprowadzanie świeżej pary zmuszało wodę do wypływania z cylindra, powodując osuszanie kopalń.

Ok. 1700 FORTEPIAN Włoski konstruktor Bartolomeo Cristofori zbudował pierwszy fortepian na początku XVIII wieku. W celu wywoływania dźwięku, pokryty filcem młoteczek uderza o strunę. Pianista może regulować głośność dźwięków od piano (cicho) do forte (głośno). Klawikord, poprzednik fortepianu, nie dawał takiej możliwości.

1704 - 1709 PLANETARIUM Angielski budowniczy mechanizmów Goerge Graham zbudował pierwsze planetarium w latach 1704-1709. Maszyneria planetarium zawdzięcza swą nazwę (ang. "orrery") lordowi Orrery, który zbudował jedną z maszyn około 1712 r. Planetarium było mechanicznym modelem Układu Słonecznego, pokazującym zmieniające się położenie Ziemi w ciągu roku. Nie była to pierwsza maszyna do naśladowania ruchu nieba ; maszyna z Ankythery, wyspy koło Krety, każe przypuszczać, że ludzie używali mechanizmów do przewidywania ruchów ciał niebieskich już ok. r. 80 p.n.e.

1709 WYTOP ŻELIWA – KOKS Na początku XVII wieku wycięto wiele lasów europejskich używając drewna do wytopu żelaza. Abraham Darby w swej hucie w Coalbrookdale wprowadził nowy sposób wytopu żelaza, stosując węgiel zamiast drewna. Prażył no węgiel w celu usunięcia zanieczyszczeń i otrzymał koks, którego użył następnie jako paliwo do swych wielkich pieców.

1712 ATMOSFERYCZNA MASZYNA PAROWA Pierwsza tłokowa maszyna parowa, zbudowana przez Thomasa Newcomena, właściwie powinna być nazwana silnikiem atmosferycznym. Para napełnia cylinder mechanizmu pompującego, ale to ciśnienie atmosferyczne popycha tłok, gdy pod działaniem natrysku zimnej wody para skrapla się tworząc próżnię.

Ricko

1718 KARABIN MASZYNOWY już od momentu wynalezienia karabinu, inżynierowie szukali sposobu na ciągłe odpalanie wielu pocisków jeden po drugim. Pierwszym, który tego dokonał, był Jemes Puckle, który opatentował karabin maszynowy w r. 1718. Mimo że była to maszyna jedyna w swoim rodzaju, przyniosła mu finansową klęskę. Późniejsze karabiny maszynowe Gatlinga i Maxima miały więcej szczęścia. Amerykanin Hiram S. Maxim zbił fortunę na chłodzonym wodą karabinie maszynowym, używanym jako śmiercionośna broń w I wojnie światowej.

1731 OKTANT W 1731 roku Anglik John Hadley i Amerykanin Thomas Godfrey z Filadelfii niezależnie od siebie wynaleźli nowy przyrząd żeglarski - oktant. Posiada on dwa lustra służące do ustawienia obrazu Słońca lub gwiazdy w stosunku do horyzontu, czym określa szerokość geograficzną (północną lub południową); jego wielką zaletą jest fakt, że ruch statku nie wpływa na czynione obserwacje.

1733 WÓZEK DZIECINNY W r. 1733 angielski architekt William Kent zaprojektował wózek dla dzieci trzeciego księcia Devonshire. Uformowany w kształt muszli był przystosowany do ciągnięcia przez psy lub kucyka szetlandzkiego.

1738 KESON PNEUMATYCZNY keson szwajcarskiego inżyniera Charlesa de Labelye'a rozwiązał problem, przed którym stawali budowniczowie podczas kopania fundamentów pod mosty. Keson stosował sprężone powietrze do usunięcia wody z fragmentu dna rzeki, tak że prace mogły przebiegać na suchym podwodnym gruncie.

1733 KROSNA "LATAJĄCE CZÓŁENKO" Krosno "latające czółenko" Johna Kaya skracało o połowę czas tkania, tak że fabryki włókiennicze szybko je przyswoiły. Uczyniło to Kaya tak niepopularnym, że musiał uchodzić do Francji.

1741 WODA SODOWA Przyjmuje się, że lekarz William Brownrigg był pierwszym, który wyprodukował wodę sodową w 1741 r. Dokonał tego, przetłaczając dwutlenek węgla przez wodę, a następnie butelkując ją. Angielski eksperymentator Joseph Pristley uzyskał wodę sodową ok. 1771 r.; przez rozpuszczenie gazu z rozgrzanego naczynia w wodzie.

1742 STUSTOPNIOWA SKALA TERMOMETRYCZNA Szwedzki astronom Anders Celsjusz wprowadził skalę temperatur, która nosi jego imię. Skalę tę powszechnie określa się jako stustopniową, gdyż Celsjusz umieścił temperatury wrzenia i zamarzania wody odpowiednio w punktach 100 i 0°. Skala Celsjusza z czasem została przyjęta w wielu krajach jako składnik systemu metrycznego.

1743 PLATEROWANIE Mistrz nożowniczy Thomas Boulsover naprawiając nóż zauważył, że wysoka temperatura i docisk spowodowały trwałe przyklejenie się pręta srebrnego do miedzi. Rozpoczął wówczas produkcję miedzianych guzików powlekanych srebrem, które wyglądały jak srebrne.

1752 PIORUNOCHRON W 1752 r. amerykański mąż stanu i uczony, Benjamin Franklin, puszczając latawiec podczas burzy, wykazał, że błyskawica jest formą elektryczności. Linka latawca, przywiązana do metalowego klucza umieszczonego tuż nad ziemią, przewodziła elektryczność. Doprowadziło to Franklina do wynalezienia piorunochronu chroniącego budynki podczas burzy.

1757 SEKSTANS W roku 1757 John Campbell zaadoptował oktant w celu stworzenia sekstansu, który jest dokładniejszy. Użyty razem z chronometrem umożliwia żeglarzom ustalenie położenia statku.

1759 CHRONOMETR ŻEGLARSKI W celu określenia, jak daleko dotarli na wschód lub zachód, marynarze notowali czas, gdy słońce stało w zenicie i porównywali z czasem południa w ich porcie macierzystym. Dokładne zegary były zatem podstawą dla nawigacji i w roku 1714 Angielski Zarząd Długości Geograficznej zaoferował nagrodę pieniężną twórcy takiego zegara. W r. 1759 udało się wykonać dokładny zegar żeglarski, czyli chronometr, Anglikowi Johnowi Harrisowi. Czasomierz sprawdzano w wielu podróżach i stwierdzono, że chodzi z dokładnością do 30 sekund rocznie.

1762 SANDWICZ Podczas 24- godzinnych posiedzeń przy londyńskich stołach gry, ataki głodu rozpraszały uwagę lorda Sandwicha. Zażądał włożenia mięsa lub sera między dwie kromki chleba i jadł z jednej ręki, grając drugą. Przekąska ta otrzymała po nim nazwę.

1764 PRZĘDZARKA Anglik James Hargreaves nie umiał ani czytać ani pisać, ale jego wynalazek automatycznej maszyny do przędzenia był najbardziej radykalnym krokiem naprzód w przędzalnictwie od czasu wynalezienia kołowrotka. Jego przędzarka pozwalała jednemu robotnikowi prząść nici na ośmiu wrzecionach ; kołowrotek, który zastąpiła, prządł na jednym.

1765 MASZYNA PAROWA Gdy James Watt był wykonawcą przyrządów naukowych w Glasgow, został posłany do naprawy modelu atmosferycznej maszyny parowej Newcomena (patrz : 1712 r. ). Zaskoczony małą sprawnością tej maszyny, w 1765 r. rozpoczął pracę nad jej udoskonaleniem. W 1769 r. opatentował lepszy silnik, który skraplał parę w oddzielnym cylindrze, zmniejszając jednocześnie zużycie paliwa o 70%.

1769 POJAZD PAROWY Zbudowana przez Nicolasa Cugnota trójkołowa laweta posuwała się wolno i przystawała co pół minuty w celu wytworzenia pary. niezgrabny pojazd uderzył w ścianę i wywrócił się, mimo to był pierwszym wehikułem kołowym, poruszającym się o własnych siłach. Pojazdy samobieżne odniosły sukces dopiero wraz z wynalezieniem silnika spalinowego.

1769 PRZĘDZARKA Z NAPĘDEM WODNYM Angielski wynalazca Richadr Arkwright opatentował przędzarkę w r. 1769, niezależnie od Jemsa Hargreavesa. Była napędzana wodą, więc w r. 1771 Arkwright zainstalował nowe maszyny w zakładzie, położonym nad rzeką w Derbyshire. W przeszłości przędzalnicy i tkacze pracowali w domach. Maszyna Harwighta spowodowała, że cała praca skupiła się teraz w fabrykach.

Ok. 1770 PORCELANOWA SZTUCZNA SZCZĘKA Problemy z własnymi zębami popchnęły francuskiego aptekarza Alexisa Duchteau do eksperymentowania ze sztucznymi zębami z porcelany. Wraz ze swym kolegą dentystą Nicholasem Dubois de Chemant udoskonalił sztuczną szczękę. De Chemant zaprojektował system sprężynek, który utrzymywał sztuczną szczękę we właściwym miejscu.

1775 HIGROMETR Bogaty szwedzki fizyk i geolog Horacy de Saussure zauważył, że włos ludzki wyciąga się, gdy jest wilgotny i wykorzystując tę informację skonstruował wilgotnościomierz, czyli higrometr. Rozciągnięty i przymocowany do wskazówki włos, zmieniając swą długość, wskazuje na skali wilgotność.

1780 PIÓRO ZE STALÓWKĄ Gęsie pióra wymagały ciągłego ostrzenia, zaś angielski przemysłowiec Samuel Harrison był jednym z wielu, którzy próbowali wymyślić pióro bardziej użyteczne. Udało mu się to w 1780 r. Pióra ze stalówką były wyrabiane już ok. 1803, ale były mało rozpowszechnione ze względu na koszt. Dopiero ok. 1822 zaczęto produkować je maszynowo.

1782 MASZYNA PAROWA O RUCHU OBROTOWYM Pierwsze maszyny parowe miały ruch posuwisto-zwrotny. Dopiero 1782 roku angielski wynalazca James Watt i jego towarzysz Matthew Boulton opatentowali maszynę parową o ruchu obrotowym. To ważne udoskonalenie spowodowało, że maszyny takie mogły zastąpić koła wodne.

1783 BALON NAPEŁNIONY CIEPŁYM POWIETRZEM W 1782 r. dwaj francuscy papiernicy, Joseph i Etienne Montgolfier, spostrzegli, że można wykonać worek z jedwabiu, który unosiłby się po napełnieniu go ciepłym powietrzem. W 1783 r. zademonstrowali publicznie przelot takim balonem, wykonanym z jedwabiu i wyłożonym papierem, który wzbił się na wysokość 1830 m. Pod koniec tegoż roku wypuścili pierwszy balon z dwoma pasażerami. Balon przeleciał nad Paryżem 9 km.

1783 SKOK ZE SPADOCHRONEM Zasadę spadochronu znali, być może, starożytni Chińczycy. Włoski artysta Leonardo da Vinci na pewno sugerował jego zastosowanie w swej książce Codex Atlanticus, ale to Francuz Louis Lenormand wykonał pierwszy skok ze spadochronem. Skoczył z drzewa, a następnie z wieży we francuskim mieście Montpellier w 1783 r.

1785 KROSNO MECHANICZNE Aż do końca XVIII wieku woda i zwierzęta wykonywały część ciężkiej pracy przy tkaniu : krosna napędzały osły, krowy, a nawet psy nowofundlandzkie. Angielski pastor Edmund Cartwright był pierwszym, który w 1785 r. zaprojektował krosno mechaniczne, niemniej upłymęły dalsze dwa lata, zanim zbudował pracujący model.

1791 - 1795 SYSTEM METRYCZNY W 1791 r. rząd francuski powołał grupę 12 uczonych w celu normalizacji chaotycznego systemu miar, będącego w tym kraju wówczas w użyciu. Prace trwały szereg lat i doprowadziły do przyjęcia znormalizowanego metra. Definicja określała metr jako ćwiartkę południka ziemskiego, podzieloną na dziesięć milionów części. Grupa uczonych określiła również jednostkę masy - kilogram - i dzisiaj większość świata używa tych jednostek.

1792 ODZIARNIARKA DO BAWEŁNY Projektując maszynę do szybkiego oddzielania nasion od włókien, amerykański przedsiębiorca Eli Whitney uczynił z bawełny, wymagającej niewolniczej pracy, zyskowną roślinę na amerykańskim Południu. Odziarniarka 50-krotnie podniosła ilość bawełny, którą mógł w ciągu dnia oczyścić niewolnik.

1792 SANITARKA Pod koniec XVIII wieku baron Dominique Jean Larrey był słynnym z szybkości wykonywania operacji chirurgiem wojskowym ( amputował 200 kończyn podczas jednej bitwy ). Dziś bywa częściej wspominany jako wynalazca sanitarki (ambulansu). Doktor Larrey zastosował do przewozu rannych lekki, zwrotny pojazd zaprzężony w parę koni zamiast ręcznych wózków, w których trzęśli rannymi żołnierzami dostarczanymi do szpitali polowych.

1796 SZCZEPIENIA W 1796 r. angielski lekarz Edward Jenner z rozmysłem zaraził pewnego chłopca krowianką, a następnie - gdy ten wrócił do zdrowia - zaraził go ospą. Chłopiec nie zachorował na ospę, ponieważ łagodniejsza choroba uodporniła go. Podobna metodę szczepień stosuje się dzisiaj, by chronić ludzi przed śmiertelnymi chorobami.

1796 PRASA HYDRAULICZNA Angielski stolarz artystyczny Joseph Bramah był pierwszym, który zrobił praktyczny użytek z urządzenia hydraulicznego ( uruchamianego za pomocą płynu pod ciśnieniem ). W jego prasie hydraulicznej niewielkie ciśnienie, wywierane na mały tłoczek, przesuwało znacznie większy cylinder na małą odległość, ale z większą siłą.

1798 LITOGRAFIA Gdy Niemiec Alois Senefelder w 1769 r. sporządzał spis bielizny do prania, odkrył nową metodę druku - litografię. Spostrzegł, że rysunek słowa, które nabazgrał woskowym atramentem na wypolerowanej płycie wapiennej, zatrzymuje wodę, ale wciąga farbę drukarską. Senefelder mógł wydrukować kopie swojego spisu bielizny. Póżniej udoskonalił metodę do drukowania nut i ilustracji.

1800 BATERIA Podczas zdejmowania skóry z martwych żab na lekcji anatomii - jako chłopiec zauważył, że jedna żaba drga : Alessandro Volta wykazał, że stalowy skalpel i cynkowy stół laboratoryjny stworzyły prymitywne ogniwo elektryczne, a powstały w ten sposób prąd spowodował skurcz mięśni żaby. Według tej zasady Volta zbudował pierwszą baterię. Był to stos płytek cynkowych i miedzianych przełożonych suknem namoczonym w solance.

1802 KUCHENKA GAZOWA Jeden z pierwszych entuzjastów gazu - Zachaus Winzler wykorzystał gaz jako nowy rodzaj opału w swoim domu w Austrii i doprowadził go do kuchni, używając - prawdopodobnie jako pierwszy - do gotowania. Próbował spopularyzować kuchenki gazowe, jednak nie znalazły się one w powszechnym użyciu przed końcem stulecia.

1803 LOMOKOTYWA KOLEJOWA Angielski inżynier Richard Trevithick wynalazł lokomotywę kolejową w 1803 roku, lecz jego pierwszy silnik został zlekceważony. Następna próba wprowadziła dwa rewolucyjne udoskonalenia. Lokomotywa miała gładkie stalowe koła, przylegające szczelnie do płaskich metalowych szyn ( wszyscy myśleli, że będą się ślizgać ), oraz kierując parę odlotową do komina, Trevithick zwiększył płomień pod kotłem. W 1808 r. zlecono mu zbudowanie lokomotywy kolejowej w celu zademonstrowania energii pary. Nazwano ją "Łap-mnie-kto-może", a wynalazca, w nadziei zdobycia funduszów, wystawił ją w Londynie, krążącą po kolistym torze.

1807 GAZOWE OŚWIETLENIE Pierwsze eksperymenty z oświetleiem gazem pomieszczeń były przeprowadzone w roku 1785, jednak nie znalazły one naśladowców ze względu na wydzielanie się prykrego zapachu. Na otwartym powietrzu zapach nie stanowił problemu i w r. 1807 zainstalowano pierwsze latarnie uliczne w Londynie, blisko obecnego Pałacu Buckingham.

1811 PUSZKOWANA ŻYWNOŚĆ Skargi na żołnierskie wyżywienie stały się tradycją od początku istnienia wojska. Wagę tego problemu uznał rząd francuski, wyznaczając nagrodę pieniężną dla tego, kto znajdzie sposób dostarczania wysokiej jakości żywności dla wojska. Dokonał tego w 1811 r. Nicolas Appert podgrzewając żywność w naczyniach szklanych i uszczelniając pokrywkę korkiem. Później zastąpił naczynia szklane blaszanymi puszkami.

1812 PODNOŚNIK HYDRAULICZNY Patentując w 1812 r. podnośnik hydrauliczny, Joseph Bramah był pierwszym, który zastosował siłę ciśnienia do podnoszenia , a nie do dociskania ( patrz : PRASA HYDRAULICZNA 1796 ). Podnośniki hydrauliczne, podobne do podnośnika Brahama, są ciągle używane do podnoszenia samochodów w dzisiejszych garażach.

1814 SPEKTROSKOP W 1802 r. uczony Wiliam Wollaston zastosował szczelinę i pryzmat do rozszczepienia i badania widma światła słonecznego ( kolorów tęczy ). Zauważył wówczas czarne prążki przecinające tęczę. W 12 lat później Joseph von Frauenhofer dobudował do szczeliny i pryzmatu teleskop i zrobił przyrząd, zwany dzisiaj spektroskopem. Dzięki pracom uczonych, używających tego przyrządu, wiemy dziś, że czarne prążki w widmach Słońca i gwiazd wskazują na ich skład chemiczny.

1815 GÓRNICZA LAMPA BEZPIECZEŃSTWA Badania wybuchów w kopalniach węgla ujawniły, że przyczyną był metan ( wybuchowy gaz kopalniany ) zapalany od płomienia lamp lub świec górniczych. Angielski chemik Sir Humphry Davy eksperymentował z gazem i w 1815 r. wykonał lampę bezpieczeństwa, w której płomień otaczała siatka druciana. Płomień nie mógł zapalić metanu, palił się jedynie jaśniej w obecności niebezpiecznego gazu. Lampa Davy'ego pozwoliła właścicielom kopalń na drążenie głębszych szybów, ale na nieszczęście doprowadziło to do zwiększenia liczby śmiertelnych wypadków, gdyż kopalnie nie były odpowiednio wentylowane.

1816 STETOSKOP Francuski lekarz Rene Laënnec wpadł na pomysł skonstruowania statoskopu, obserwując bawiące się dzieci. Jeśli jedno z nich drapało w drewnianą deszczułkę, to drugie mogło słyszeć drapanie daleko stamtąd, przykładając ucho do drewna. Laënnec zastosował wówczas wydrążoną rurę drewnianą do osłuchiwania klatki piersiowej swoich pacjentów i nauczył się rozróżniać odgłosy zdrowego i chorego organizmu. Lekarz amerykański George P. Cammann zaprojektował nowoczesny model stetoskopu na początku XX wieku.

1816 -1820 DROGI TYPU "McADAM" Szkocki wynalazca John McAdam opracował metodę ulepszenia nawierzchni dróg. Drogi typu "McAdam" były dobrze odwadniane ; budowano je z tłuczenia i żwiru. Od 1830 r. dodatek smoły, produktu odpadowego rozrastającego się przemysłu gazowniczego, udoskonalił ten typ dróg jeszcze bardziej.

1818 MASZYNA DO WIERCENIA TUNELI W celu przewiercenia tunelu pod Tamizą w Londynie, francuski inżynier Brunel skonstruował żeliwną rurę o średnicy tunelu, wykonaną z segmentów. Robotnik stoi w każdym segmencie i kopie szpadlem z przodu, podczas gdy robotnicy pracujący za nim usuwają ziemię i wykładają tunel cegłami. W miarę budowy tunelu, segment posuwa się do przodu.

1818 REWOLWER Wielu wynalazców próbowało zwiększyć liczbę strzałów oddawanych z broni ręcznej prze umieszczenie kilku pocisków w obrotowym cylindrze. na tej zasadzie pracują wszystkie rewolwery, z najbardziej popularnym sześciostrzałowym włącznie. Dwaj Amerykanie : Elisha Collier i Artemis Wheeler opatentowali rewolwer w 1818 r. Inny Amerykanin Samuel Colt uprościł mechanizm kurka i rozpoczął produkcję masową broni w 1836 r. Odtąd z rewolwerem sześciostrzałowym na zawsze połączyło się nazwisko Colta.

1821 SILNIK ELEKTRYCZNY W 1821 r. angielski uczony Michael Faraday zademonstrował proste urządzenie, w którym drut przewodzący elektryczność wirował dookoła magnesu. Choć prymitywne, było to jednak pierwsze urządzenie przekształcające prąd elektryczny w energię mechaniczną. Między innymi Amerykanin Joseph Henry wykonał praktyczny silnik elektryczny w 1831 r. , zasilany prądem stałym z baterii.

1824 MIARY ANGIELSKIE Podobnie jak we Francji, kupcy w XIX-wiecznej Wielkiej Brytanii musieli zmagać się z oszołamiającą liczbą jednostek miar. Jeżeli chodzi o długość, to mogli wybierać spośród : piędzi, ogniw Guntera, stóp, łokci, kroków, prętów, łańcuchów itd. Aby uprościć ten system, parlament brytyjski wydał w 1824 r. ustawę o wagach i miarach, która ustalała wszystkie miary w "jednostkach angielskich" opartych na jardzie i funcie.

1824 MASZYNY DO WYROBU SZPILEK W Anglii już około r. 1770 szpilki były wyrabiane przez wyspecjalizowanych robotników, z których każdy wykonywał jedną szpilkę na minutę. Lemuel Wright opatentował maszynę do wyrobu szpilek w 1824 r. , ale dopiero w latach czterdziestych XIX wieku maszyna Johna Howea była w stanie konkurować z produkcją ręczną.

1826 ŻNIWIARKA Wielu wynalazców próbowało wykonać żniwiarki mechaniczne, żeby wyeliminować ciężką pracę ręczną przy cięciu zboża, ale udało się to dopiero Szkotowi Patrickowi Bellowi w 1826 r. Syn amerykańskiego farmera Cyrus Hall McCormick opracował zupełnie inny projekt. Żniwiarka McCormicka, ostatecznie uzyskała większy wpływ na metody uprawy roli.

1827 PRZEKŁADNIA RÓŻNICOWA Jeżeli wał sztywno wiąże dwa napędzane koła, to pojazd ma trudności na zakrętach : koło wewnętrzne, musi obracać się wolniej niż zewnętrzne inaczej jedno z nich będzie zarzucać. Aby temu zapobiec, wszystkie samochody stosują przekładnię różnicową. Już starożytni Chińczycy mieli podobne urządzenia, ale jego odmiana, używana w nowoczesnych samochodach, została wynaleziona w 1827 r. przez Francuza Onesiphore Pecqueura.

1827 TURBINA WODNA Francuski inżynier, w celu poprawienia sprawności młynów wodnych, wynalazł turbinę wodną. Jego pomysł polegał na obróceniu osi koła wodnego o 90° i skierowaniu wody poprzez łopatki od środka na zewnątrz turbiny. Turbina Benoita Fourneyrona napędzała urządzenia produkcyjne bezpośrednio, ale ponieważ energia elektryczna zyskiwała na znaczeniu, turbiny wodne były często sprzężone z generatorami.

1827 FOTOGRAFIA Wynalazek fotografii wymagał soczewki, ciemni optycznej oraz materiału światłoczułego. Francuz Niépce był pierwszym, który połączył te elementy. Otrzymywał obraz na płytce ze stopu cyny i ołowiu pokrytej bitumem. Wymywając płytkę w oleju lawendowym usuwał smołę z miejsca, które nie stwardniało pod działaniem światła. Jego wspólnik Daguerre udoskonalił proces fotografii dagerotypowej 12 lat później.

1829 MASZYNA DO SZYCIA Francuski krawiec Barthelemy Thimmonier maszynę do szycia opatentował w 1829 r. , ale inni krawcy, którzy widzieli w niej zagrożenie dla siebie, zniszczyli jego warsztat. Walter Hunt wynalazł niezależnie od niego maszynę do szycia w USA, a zaraz potem Elias Have, ale żadnemu z nich sprzedaż maszyn nie szła. Sukces przyszedł dopiero wtedy, gdy Issac Singer zaangażował sprzedawczynie - kobiety. jego agentki oferowały maszyny na kredyt lub na raty.

1830 KOSIARKA GAZONOWA Aż do wynalezienia kosiarki gazonowej, ogrodnicy ścinali trawniki kosą w przypadku pól golfowych przy pomocy owiec. Anglik Edmund Budding wynalazł o wiele sprawniejszą kosiarkę. Jego kosiarka gazonowa z 1830 r. przypominała dokładnie dzisiejszą golarkę ręczną, z tym że cięła na znacznie większej szerokości ( 48 cm ).

1831 PRĄDNICA W 1831 r. Michael Faraday przeprowadził doświadczenia pokazujące, że poruszający się magnes wytwarza w przewodzie prąd. Udowodnił, że elektryczność może być wytwarzana bez pomocy chemikaliów ; wcześniej bateria była jedynym źródłem energii. Zasady, jakie sformułował faraday, doprowadziły do wynalezienia prądu.

1831 TRANSFORMATOR W trakcie swoich doświadczeń z elektrycznością faraday nawinął dwie cewki z drutu na żelazny pierścień. Gdy połączył jedną cewkę z baterią, przez druga - nie połączoną z niczym - cewkę popłyną przez chwilę prąd. Wyłączając zasilanie pierwszej cewki , spowodował nowy impuls w drugiej cewce. Wynalazł transformator.

1837 TELEGRAF ELEKTRYCZNY Łączność weszła w wiek elektryczności dzięki telegrafowi Cooke'a i Wheatstone'a w 1837 r. Wielka Kolej Zachodnia w Wielkiej Brytanii wprowadziła ten system w rok później. Wzbudził on ogólne zainteresowanie w 1845 r., gdy użyto go do przekazania rysopisu mordercy widzianego podczas wsiadania do pociągu. Po przybyciu do celu podróży przestępcę aresztowała policja. Telegraf ten odniósł ograniczony sukces w przeciwieństwie do telegrafu Morse'a, wynalezionego nieco później.

Ok. 1838 KOMBAJN ZBOŻOWY Po wynalezieniu maszyny do żęcia, młócenia i wiania zboża kwestią czasu było wynalezienie maszyny łączącej te funkcje. Prototypowy kombajn zbożowy skosił pierwszy łan zboża w 1838 r. , jednak spory dotyczące patentu opóźniły jego sukces o wiele lat, nawet w USA i Australii, gdzie zboże było suche, a pola dostatecznie wielkie, aby maszyna mogła dobrze pracować.

Ok. 1839 NEGATYW FOTOGRAFICZNY Gdy Gazette de France napisała w r.1839 o wynalazku fotografii dagerotypowej Daguerre'a, angielski uczony William Fox Talbot natychmiast ogłosił wynalezienie własnej metody fotografowania. Niezależnie od Daguerre'a, wynalazł proces pozytywowo-negatywowy, stosowany w fotografii dotychczas.

1839 ROWER Szkocki kowal Kirkpatrick Macmillan skonstruował pierwszy rower, zwany później welocypedem, w 1839 r. Był również pierwszym, który popełnił na min wykroczenie drogowe. Gdy demonstrował swoją nową maszynę na wyścigach , najechał na dziecko i zapłacił 5 szylingów kary. Rowery nie były produkowane w większej liczbie przez następne 20 lat.

1840 ZNACZEK POCZTOWY W 1940 roku Poczta Brytyjska wprowadziła podgumowaną nalepkę na list jako opłatę za dostarczenie ich w Wlk. Brytanii, bez względu na odległość. Użycie podgumowanych znaczków zaproponował szkocki wydawca James Chalmers, ale to Rowland Hill wprowadził tanie i znormalizowane usługi pocztowe.

Ok. 1840 PRODUKCJA Z ZASTOSOWANIEM CZĘŚCI WYMIENNYCH Koncepcja wytwarzania części wzajemnie wymiennych powstała we Francji w latach osiemdziesiątych XVIII wieku, ale upłynęło ponad 20 lat zanim znalazła praktyczne zastosowanie w fabrykach. Inżynier Marc Brunel pierwszy wprowadził ten system w 1808 roku w angielskiej fabryce dźwigów okrętowych. W latach trzydziestych XIX wieku Simeon North z Connecticut, USA, wyprodukował broń z całkowicie wymiennych elementów.

1843 KARTKA ŚWIĄTECZNA Drukowane kartki świąteczne są wynalazkiem niezbyt odległym w czasie. Pierwszą zamówił angielski rysownik i pisarz Henry Cole. Artysta, John Calcott Horsley, narysował rodzinę wznoszącą toast dla uczczenia Bożego Narodzenia ; ten fakt spowodował burzę protestów stowarzyszeń abstynenckich.

1844 ALFABET MORSE'A Do przesyłania poszczególnych liter alfabetu, nadajnik Cooke'a i Wheatston'a wymagał pięciu przewodów. Amerykanin Samuel Morse zredukował tę liczbę do jednego , przesyłając litery za pomocą kodu złożonego z kropek i kresek. Co najmniej 62 osoby ubiegały się o tytuł wynalazcy telegrafu, lecz uczczono Morse'a , który pierwszą depeszę w "alfabecie Morse'a" przesłał z Waszyngtonu do Baltimore w 1844 r.

1844 ŚRODKI USYPIAJĄCE Bez środków usypiających, które pozbawiają pacjenta świadomości, operacja była ciężkim przeżyciem dla każdego, kto ją przebywał. Pierwszy raz zastosowano środki usypiające podczas zabiegów dentystycznych : amerykański dentysta Horace Wells namówił innego dentystę do usunięcia zęba przy użyciu podtlenku azotu (N2O) jako środka oszałamiającego. Eter, wszedł w użycie ok. 1850 r.

1845 OPONA PNEUMATYCZNA R. W. Thomson wprowadził pneumatyczną (nadmuchiwaną) oponę do wykazu swoich patentów w 1845 r., jednak świat nie był na nią jeszcze przygotowany. W 1888 roku irlandzki weterynarz John Boyd Dunlop "wynalazł po raz drugi" oponę, gdy chciał skonstruować wygodniejszy rower dla swojego syna. Wraz z zyskiwaniem na popularności przez kolarstwo, rosła też popularność opony pneumatycznej.

1846 SAKSOFON Belg Antoine Sax opatentował w 1846 r. instrument, nazwany jego imieniem, Saksofon, choć jest wykonany z mosiądzu, jest w rzeczywistości instrumentem drewnianym, ponieważ dźwięk jest wytwarzany przez wibrujący stroik.

1846 NITROGLICERYNA Włoski chemik Ascanio Sobrero w 1846 r. jako pierwszy wyprodukował nitroglicerynę. Mimo że jest ona 13 razy silniejsza niż proch, to w postaci oleistego płynu wydawała się początkowo bezużyteczna z uwagi na małą stabilność. Nawet potarcie płynu wystarczało do jego zdetonowania. Później Alfred Nobel "poskromił" ten materiał wybuchowy.

1846 - 1847 LAMPA ŁUKOWA Już na początku historii elektryczności znano fakt, że iskry padające z przewodów elektrycznych wytwarzają światło. W pierwszych lampach używano prętów węglowych ; zbliżając ich końce do siebie otrzymano iskrę, lecz wytwarzane ciepło spalało pręty. W. E. Staite zademonstrował pierwsze praktyczne zastosowanie lamp łukowych, używając mechanizmu zegarowego do utrzymania końców prętów w stałej odległości.

1848 MIKROMETR Śruba za każdym pełnym obrotem posuwa się o wielkość skoku gwintu, zatem mierząc kąt obrotu śruby, możemy zmierzyć z wielką dokładnością jej przesunięcie. Francuz Jean Palmier był pierwszym, który zastosował tę samą zasadę do dokładnego pomiaru małych przedmiotów za pomocą swej śruby mikrometrycznej, czyli mikrometru w 1848 r.

Ok. 1850 ZAPAŁKI Pierwsze zapałki były łatwopalne i nieraz zapalały się domy, gdy dobrały się do nich myszy lub szczury. Zapałki, tzw. szwedzkie, które zapalały się dopiero po potarciu o specjalną szorstką powierzchnię, zostały wynalezione w Szwecji.

1850 MIĘDZYNARODOWY PODMORSKI KABEL TELEGRAFICZNY Po zainstalowaniu sieci telegraficznej w poszczególnych krajach oczywiste stały się zalety międzynarodowych połączeń telegraficznych. Brytyjscy inżynierowie, Jacob i John Brett, połączyli Wielką Brytanię i Francję podmorskim kablem telefonicznym w 1851 roku. Połączenie kablowe między Europą i USA zrealizowano w 1866 roku, umożliwiając tym samym natychmiastową łączność między obydwoma kontynentami, podczas gdy najszybszy statek na przepłyniecie oceanu potrzebował 11 dni.

1851 MODULARNY SYSTEM BUDOWANIA Angielski ogrodnik Joseph Paxton zaproponował zbudowanie ogromnej cieplarni ze szkła i żelaza na Wielką Wystawę w Londynie. Inżynierowie Fox i Henderson opracowali w tym celu kilka technologii budownictwa modularnego, które są w użyciu do dzisiaj. Prefabrykowane belki żeliwne montowano na wysokości za pomocą dźwigu.

1851 OFTALMOSKOP Każdy, kto był z wizytą u okulisty, poznał jasny promień oftalmoskopu. Przyrząd, wynaleziony w Niemczech w roku 1851, kierując ku pacjentowi wąski strumień światła w oko, pozwala lekarzowi na zbadanie jego wnętrza i ustalenia stopnia krótko- lub długowzroczności.

1852 STEROWIEC Balon żegluje tam, dokąd poniesie go wiatr ; sterowce przeciwnie, mają własny napęd. Francuski wynalazca Henri Giffard zbudował pierwszy pracujący sterowiec naturalnej wielkości. Silnik parowy dawał mu prędkość zaledwie 10 km/h w spokojnym powietrzu.

1853 SZYBOWIEC – Cayleya Angielski pionier lotnictwa George Cayley przez wiele lat eksperymentował z latawcami, nim zbudował szybowiec dostatecznie duży do uniesienia pilota w swobodnym locie. Nazbyt stary, aby lecieć samemu, Cayley polecił to uczynić swemu stangretowi. Przebył on bezpiecznie w poprzek dolinę swobodnym lotem, ale w trakcie lądowania - pilot z przymusu - uciekł, aby już nigdy nie latać.

1853 STRZYKAWKA LEKARSKA Pewien francuski lekarz skonstruował strzykawkę do wprowadzania płynnych leków bezpośrednio w ciało zamiast ich połykania. Jego srebrna strzykawka miała tłoczek o ruchu śrubowym ; dzisiejsze strzykawki z wymienną igłą zaczęto produkować dopiero w 1895 roku.

1854 DŹWIG Przepisy bezpieczeństwa do r. 1854 zakazywał używania dźwigów osobowych. Ten stan rzeczy zmienił Amerykanin Eli Otis. Zaprojektował on mechanizm chwytakowy przymocowany do kabiny dźwigu. Napięcie rozciąga chwytaki i kabina swobodnie przesuwa się po linie. Jeśli lina pęka, chwytaki unieruchamiają kabinie. Otis zademonstrował działanie urządzenia, osobiście stając w kabinie i nakazując drwalowi przecięcie liny. Gdy widzom zaparło dech, wynalazca wykrzykną "Wszystko jest pewne...".

1854 NAFTA W latach pięćdziesiątych XIX wieku do większości lamp olejowych używano olejów roślinnych lub wielorybiego tłuszczu. Zwierzęta te były zabijane w wielkich ilościach w celu zapewnienia światła. Amerykanin Abraham Gesner udoskonalił olej do lamp wytwarzany z ropy naftowej, który nazwał naftą.

1854 LAMPA PRÓŻNIOWA Zaprojektowali lampę elektronowo-promieniową, na której to konstrukcji są oparte kineskopy. Henrich Geissler wykonywał bańki szklane do doświadczeń Plückera i odsysał z nich powietrze pompą próżniową własnego pomysłu.

1855 TELEGRAF LITEROWY Pierwsze kodowane depesze telegraficzne wymagały wyspecjalizowanej ręki do wystukiwania i zdolnego uch do ich dekodowania. W 1855 r. amerykański nauczyciel muzyki David Hughes usprawnił ten system przez wprowadzenie telegrafu literowego. Operator wystukuje depeszę za pomocą klawiatury podobnej do fortepianowej. Przesyła ona impulsy po przewodniku do drugiego identycznego odbiornika, gdzie impulsy dociskają wypukłe czcionki do paska papieru, drukując tekst depeszy.

1855 OTWIERZACZ DO PUSZEK W latach pięćdziesiątych XIX wieku wielu wynalazców zaprojektowało narzędzia, które miały ułatwić otwieranie puszek bez potrzeby używania młotka i dłuta. Anglik Robert Yeates opatentował otwieracz puszek w 1855 r. Otwieracz w kształcie głowy byka rozpowszechnił się w USA 10 lat później, kiedy to był bezpłatnie dodawany przy zakupie konserw.

1855 PALNIK BUNSENA Gaz węglowy przy spalaniu daje słaby płomień, ale połączywszy go z powietrzem otrzymujemy gaz o wiele bardziej gorący. Zjawisko to wykorzystał niemiecki technik Robert Bunsen konstruując swój palnik - mały laboratoryjny palnik gazowy z regulowanym płomieniem - używany do doświadczeń naukowych.

1856 BARWNIKI ANILINOWE Barwiarze używali pigmentów naturalnych aż do r. 1856 , kiedy to Anglik chemik wyprodukował pierwsze barwniki syntetyczne. W swym domowym laboratorium William Perkin próbował otrzymać chininę z aniliny. Otrzymywał jedynie czarny szlam, ale kiedy gotował go z wodą, ujrzał purpurowy roztworu nasyconym kolorze - otrzymał barwnik chemiczny.

1856 WYTWARZANIE STALI Wyrób stali polega na topieniu surówki i wypalaniu części węgla, który ona zawiera. Stal była metalem bardzo drogim w produkcji, dopóki Anglik henry Bessemer nie przedstawił w 1856 r. nowego procesu produkcji stali. Bessemer opatentował go jako pierwszy i do dziś proces ten jest nazywany jego imieniem.

1858 PERFOROWANA TAŚMA PAPIEROWA Charles Wheatstone wraz z Davidem Hughesem próbował udoskonalić telegraf elektryczny. Aby przyśpieszyć proces przesyłania depesz, Wheatstone skonstruował maszynę, która zapisywała kropki i kreski alfabetu Morse'a jako otwory w taśmie papierowej. Operator mógł wystukać depeszę powoli, a następnie założył taśmę perforowaną na maszynę i przesłać depeszę z dużą prędkością.

1859 BATERIA AKUMULATOROWA Bateria Volty ( patrz : 1800 r. ) była ogniwem zużywającym się, a jej cynkowe płytki rozpuszczały się w miarę użytkowania. W 1859 r. Francuz Gaston Planté wykonał pierwsze ogniwo dające się ponownie ładować ; użył do tego dwóch kawałków folii ołowianej, które oddzielił kawałkiem flaneli, a następnie zwinął folię i zanurzył w kwasie. Naładował ogniwo przyłączając je do źródła prądu elektrycznego.

1859 SILNIK SPALINOWY Silniki napędzające dzisiaj większość pojazdów lądowych, są silnikami spalinowymi ; małe wybuchy w ich cylindrach popychają tłoki, dając w efekcie ruch obrotowy. Francuz Etienne Lonoir zbudował pierwszy działający silnik spalinowy w r. 1859. Napędzany mieszaniną gazu i powietrza był jednak zbyt kosztowny w eksploatacji. Dopiero w roku 1878, gdy Niemiec Nikolaus August Otto zbudował lepszy gazowy silnik spalinowy, zaczął on konkurować z maszyną parową.

1859 DŻINSOWE SPODNIE W 1859 roku Levi Strauss przywiózł ze sobą do San Francisko belę płótna, chcąc ją sprzedać poszukiwaczom złota na namioty. Nie było jednak chętnych. Dlatego Strauss postanowił, że uszyje z płótna spodnie. Zapotrzebowanie na jego mocne, tanie, płócienne spodnie było ogromne. Więc Levi, zamiast poszukiwaczem złota, został krawcem. W latach 60 . zaczął używać drelichu i farbować go na niebiesko. Drelichu używali na spodnie również włoscy marynarze z Genui, którą to nazwę po francusku pisze się "genes", co później przeszło w pisownię angielską "jeans". I w ten sposób wymyślono nazwę tego niebieskiego stroju. Dla całych pokoleń pożyteczny dżins był ulubionym strojem farmerów, kowbojów i robotników, a Levi Strauss zbił na jego produkcji majątek.

1860 LINOLEUM Angielski wynalazca Frederick Walton zastosował linoleum jako pokrycie podłogi, które miało być tańsze od dywanu, ale bardziej odporne na zużycie niż malowane chodniki. Walton pokrywał jutę (tkaninę workową) mieszaniną ze zmielonego korka, żywicy, gumy i barwnika, i utwardzał ją olejem lnianym.

1860 -1870 WIERTŁO SPIRALNE WYKONANE MASZYNOWO Wszystkie wiertła przed wynalezieniem spiralnego miały kształt łyżki lub wklęsłego dłuta. Wiertła spiralne działały szybciej. Stały się narzędziami powszechnego użytku wraz z rozwojem maszyn do ich wyrobu w latach sześćdziesiątych XIX wieku.

Ok. 1861 KARTA POCZTOWA Dokładne początki karty pocztowej są nieznane. Amerykański właściciel sklepu z materiałami piśmiennymi Hyman L. lipman wydrukował być może pierwsze karty pocztowe w r. 1861 po zakupie praw autorskich od wynalazcy Johna P. Charltona. Inne źródła podają, że karta pocztowa została wynaleziona w Austrii około 8 lat później. Gdziekolwiek były wynalezione, karty pocztowe ukazały się w powszechnym obiegu w latach siedemdziesiątych XIX wieku. Opatrzone znaczkiem stały się popularne.

1861 SZTUCZNE TWORZYWA Brytyjski chemik Alexander Parkes wyprodukował z bawełny i kamfory prymitywne sztuczne tworzywo, tzw.Parkesine. Nasycając bawełnę kwasem azotowym, otrzymał nitrocelulozę, a dodając kamfory, przekształcił ją w substancję dającą się formować w dowolne kształty. Amerykanin John Wesley Hyatt udoskonalił wynalazek Parkesa i nazwał go celuloidem.

1862 PASTERYZACJA Świeże mleko kwaśniało tak szybko, że ludzie mogli je pić tylko wtedy, gdy pochodziło z najbliższej okolicy. W r. 1862 francuski chemik Louis Pasteur odkrył, że proces podgrzewania zabija bakterie w mleku. Pasteur zademonstrował też, sposób działania bakterii. Podgrzewając mleko do 70°C, nie tylko zatrzymuje się je w świeżym stanie przez dłuższy czas, ale również powstrzymuje od przenoszenia śmiertelnych chorób - gruźlicy i brucelozy.

1862 DOJARKA Pracochłonne i uciążliwe ręczne dojenie krów stało się szybsze, gdy amerykański inżynier wynalazł pierwszą wersję dojarki. Elastyczne przewody łączyły tu gumowe nasadki, nakładane na strzyki krowy, z zamkniętą komorą, do której był przymocowany mieszek. Ściskanie i rozciąganie mieszka doiło krowę.

1863 KOLEJ PODZIEMNA Oczekiwania wobec pierwszej na świecie kolei podziemnej były niewielkie. Jeden z dzienników napisał, że będzie "obrazą zdrowego rozsądku przypuszczenie, że ludzie ... będą kiedykolwiek woleli... wożenie w dotkliwych ciemnościach poprzez wstrętne podziemia Londynu". Kolej otwarto w r. 1863 i londyńczycy wkrótce tłoczyli się do pociągu, nazywając go... "Ściekiem". Pierwsze koleje podziemne były napędzane lokomotywami parowymi; uruchomienie pociągów biegnących w tunelach głębokich, stało się możliwe w r. 1890 wraz z wprowadzeniem trakcji elektrycznej.

1865 PASTA DO DRUKU Z ROLI W latach sześćdziesiątych XIX wieku energia pary wodnej pozwoliła na szybsze drukowanie, ale prędkość maszyny była ograniczona podawaniem papieru. Problem ten został rozwiązany przez podawanie wstęgi papieru z roli. Pierwszym dziennikiem drukowanym w ten sposób był Philadelphia Enijuirer, pomimo że maszyna cięła wstęgę papieru na arkusze przed drukowaniem. Trzy lata później londyński Times zainstalował prasę obrotową, przez którą przechodziła wstęga nic cięta na arkusze.

1865 ANTYSEPTYCZNA CHIRURGIA Joseph Lister był pierwszym, który zastosował zasady antyseptyki w praktyce chirurgicznej, chociaż były już stosowane w innych działach medycyny. Nasycał opatrunki fenolem w celu zabicia zarazków oraz rozpylał go wokół stołu operacyjnego. Jego pomysły położyły podwaliny pod antyseptykę w chirurgu.

1865 MASZYNA DO NITOWANIA Do łączenia dużych blach stalowych producenci kodów używali tysięcy nitów. Były one rozgrzewane i nakładane ręcznie. Aby przyspieszyć tę pracę, szkocki inżynier i płodny wynalazca William Fairbairn wprowadził około r. 1865

1865 DETONATOR Laska dynamitu jest bezpieczna w transporcie ; nawet zapalona płomieniem nie wybucha. Aby spowodować wybuch, Alfred Nobel wynalazł również detonator. Detonator Nobla, wykonany z piorunianu rtęciowego, gwałtownie wybuchał przy zapaleniu i ten początkowy wybuch wyzwalał znacznie potężniejszą eksplozję dynamitu.

1865 - 1867 DYNAMIT Szwedzki producent materiałów wybuchowych Alfred Nobel uczynił bezpiecznym silny, ale nietrwały materiał wybuchowy - nitroglicerynę (patrz : rok 1846), mieszając ją z ziemią okrzemkową. Inżynierowie kopalniani i majstrowie zaczęli wkrótce stosować ten nowy środek.

1866 TORPEDA Wojna morska, która stała się bardziej śmiercionośna przez użycie min i ulepszonych dział, otrzymała nową broń w r. 1866 w postaci torpedy z własnym napędem. Śruba, napędzana sprężonym powietrzem, prowadzi ją do celu, a czujniki ciśnieniowe uruchamiają małe stateczniki do utrzymywania stałej głębokości.

1866 SUCHE OGNIWO Francuski inżynier kolejowy Georges Leclanche wykonał w r. 1867 poprzedniczkę dzisiejszej bateryjki ręcznej. Jego ogniwo było silne, proste i dobrze pracowało - używane z przerwami - przez dłuższy czas. Te zalety czyniły z niego idealne ogniwo do powstającej właśnie sieci telegraficznej.

1867 ZBROJONY BETON Przodkiem dzisiejszych żelbetonowych mostów była doniczka. Francuski ogrodnik Joseph Monier rozpoczął w roku 1867 wyrób doniczek przy użyciu betonu i siatki drucianej. Spostrzegł wówczas, że metalowe wzmocnienie nadało betonowi znaczną wytrzymałość na rozciąganie.

1867 - 1868 DRUT KOLCZASTY Drut kolczasty opatentowano po raz pierwszy około roku 1867, ale dopiero w roku 1874 amerykański farmer Joseph F. Glidden zbudował pierwszą maszynę do jego wyrobu, co umożliwiło produkcję masową. Drut kolczasty położył kres egzystencji kowbojów. Ogrodzone pola oznaczały koniec swobodnie pasącego się bydła i jego przepędzania.

1868 ZSZYWACZ BIUROWY Brytyjski patent na zszywacz biurowy wydano w roku 1868. Pierwsze zszywacze zszywały zelówki i podeszwy. Zszywanie papieru rozpoczęło się w przemyśle drukarskim w latach dziewięćdziesiątych XIX wieku.

1868 WIERTŁO DENTYSTYCZNE NAPĘDZANE SPRĘŻONYM POWIETRZEM Amerykański mechanik George Green skrócił męki pacjentów, gdy w r. 1868 wynalazł wiertło dentystyczne napędzane sprężonym powietrzem. Dentysta pompował nogą mieszek, a powietrze płynęło wężem.

1868 ŁAZIENKOWY PIECYK GAZOWY Gorąca woda w rurach była luksusem, dopóki wynalazca Benjamin Waddy Maughan nie wynalazł piecyka gazowego do grzania wody na kąpiel. Jego główną zaletą było dostarczanie gorącej wody natychmiast ; nie trzeba było czekać, aż woda się podgrzeje. Pierwsze piecyki były w najlepszym razie kapryśne, a w najgorszym - wybuchowe.

1869 HAMULEC PNEUMATYCZNY W roku 1869 amerykański inżynier wynalazł system niezawodnych hamulców pneumatycznych. Polegał on na zastosowaniu rury próżniowej, biegnącej przez całą długość pociągu. Dopuszczenie powietrza atmosferycznego do rurociągu powodowało zadziałanie hamulców.

1871 SUCHE PŁYTY FOTOGRAFICZNE Do lat siedemdziesiątych XIX wieku fotografowie nie używali gotowej płyty szklanej ; pokrywali płytki szklane w ciemni lepkim syropem, robili zdjęcia i obrabiali fotografię przed wyschnięciem powłoki. Anglik Richard Lee Maddox zarzucił ten skomplikowany proces, wynalazłszy suche płyty żelatynowe. Były to fabrycznie wykonywane płytki, powlekane światłoczułą warstwą żelatyny. Maddox spopularyzował fotografię, ale epoka "pstrykania" zaczęła się od Hannibala Goodwina, który w roku 1887 wynalazł elastyczną błonę filmową, do aparatu fotograficznego "Kodak".

1871 MARGARYNA Sztuczne masło, zwane dziś margaryną, wynaleziono w latach siedemdziesiątych XIX wieku. Pierwsza margaryna, wykonana przez francuskiego chemika były mieszaniną łoju wołowego z mlekiem, wodą i posiekanym wymieniem krowim.

1871 TUNEL AERODYNAMICZNY W celu sprawdzenia zdolności do lotu, konstruktorzy kierują powietrze na zmniejszony model samolotu, umieszczony w długiej rurze, zwanej tunelem aerodynamicznym. Te tunele są stosowane do badań samolotów przed ich pierwszym lotem z użyciem silnika. Pierwszy tunel zbudował Anglik Francis Herbert Wenham w roku 1871. Tunel o długości 3 metrów wyposażony w turbinę parową, symulował prędkość powietrza aż do 65 km/godz.

1872 GUMA DO ŻUCIA Thomas Adams był pierwszą osobą, która potrafiła wyprodukować pręciki gumy do żucia z roślinnego soku gumowca. Próbował zużyć zapas surowej gumy, którą zakupił. Wiedział, że amerykańscy tubylcy ją żuli, dodał więc substancji zapachowych, nazwał Czarnym Dżekiem i wypuścił na rynek.

1872 KOLEJ JEDNOSZYNOWA W roku 1872 pierwszą na świecie, regularnie pracującą kolej jednoszynową (tj. posiadającą tory o jednej szynie) otwarto na trasie łączącej Bradford i Derrick City w stanie Pensylwania. Kolej jednoszynowa nie uczyniła większych postępów konstrukcyjnych aż do r. 1959, kiedy to uruchomiono taką kolej w Disneylandzie w Kalifornii, co przypomniało konstruktorom środków transportu o tej formie komunikacji. Dzisiaj kolej jednoszynowa jest rzadko stosowana.

1873 MASZYNA DO PISANIA Wykonywane ręcznie maszyny patentowano już w r. 1714, ale pierwsze maszyny do pisania produkowane seryjnie pochodzą z zakładów Remingtona z lat siedemdziesiątych XIX wieku. Wynalazł je Amerykanin Christopher Latham Sholes. on i jego różni partnerzy spędzili lata nad udoskonaleniem maszyny, a w szczególności - klawiatury. Zauważywszy, że maszynistki często blokują klawisze, przesunęli najczęściej używane litery w położenie trudniejsze do sięgnięcia ręką. To dało układ klawiatury QWERYUIOP w górnym wierszu, używany do dziś. Sales ukończył swoją maszynę w roku 1873, a w roku 1874 Remington wypuścił ją na rynek.

1875 GELIGNIT Alfred Nobel zdobył majątek dzięki wynalazkowi wybuchowego gelignitu. Otrzymał go z dwóch innych materiałów wybuchowych : bawełny strzeleckiej (nitrocelulozy) i nitrogliceryny. Uzyskana sztywna galareta była bezpieczniejsza niż czysta nitrogliceryna w płynie i miała niemal tak samo silne działanie. Być może zawstydzony niszczącą siłą swoich wynalazków, Nobel przeznaczył większość swojej fortuny na nagrodę noszącą jego imię. Nagroda Nobla jest przyznawana dorocznie za wybitne osiągnięcia w dziedzinie fizyki, chemii, medycyny, literatury i na rzecz pokoju.

1876 TELEFON Poszukując drogi przesyłania jednocześnie kilku depesz telegraficznych po jednym przewodzie, Aleksander Gracham Bell wynalazł telefon. Pierwsze słowa, jakie wypowiedział do telefonu, usłyszano, gdy wylał na spodnie kwas z baterii. Wołał o natychmiastową pomoc do swego pomocnika : "Chodź tu, jesteś mi potrzebny", który usłyszał te słowa dobiegające z nowo zbudowanego przez nich urządzenia.

1877 FONOGRAF Thomas Edison pierwszy zapisał głos na pasku cynofolii owiniętej na ruchomym bębnie, czyłi cylindrze. Gdy krzyknął "Hallo", nadał drgania membranie, a igła przymocowana do niej wydrapała falisty rowek wokół bębna. Ku jego zadowoleniu, gdy obrócił bęben ponownie, igła w rowku odtworzyła słabe "Aaoo".

1878 MIKROFON Amerykanin David Hughes pierwszy użył słowa "mikrofon", chociaż telefon Bella stosował już podobne urządzenie. Hughes odkrył, że luźne styki elektryczne są bardzo czułe na takie drgania, jak dźwięk. Zbudował niezgrabny mikrofon w celu pokazania, jak może on zamienić głos w prąd elektryczny.

1879 KASA REJESTRUJĄCA Właściciel baru James Ritty z Dayton w stanie Ohio w USA wymyślił kasę rejestracyjną, by ukrócić podkradanie pieniędzy przez personel. Na statku zobaczył maszynę liczącą obroty śrub okrętowych. Wykonał więc kasę sklepową, działającą w podobny sposób, i opatentował ją. Pierwsza kasa miała tarczę, którą jednak szybko zastąpiono przez wyskakujące wskazówki pokazujące sumę zakupu.

1879 ŻAROWA LAMPA ELEKTRYCZNA Zasada lampy żarowej była znana na długo przedtem, zanim stworzono pierwszą poprawnie pracującą żarówkę. Niedoskonała próżnia w pierwszych żarówkach powodowała, że włókna (żarniki) przepalały się szybko w resztkach powietrza. Wielu ludzi, wraz z wynalazcą amerykańskim Thomasem Edisonem i angielskim Josephem Swenem, poszukiwało praktycznego rozwiązania. W roku 1879, po zastosowaniu nowej pompy powietrznej Edison otrzymał lampę.

1879 MASZYNA DO WYROBU WORKÓW PAPIEROWYCH Maszynowy wyrób worków papierowych z krzyżowym dnem (jak w torebkach używanych w sklepach spożywczych) był zrealizowany przez amerykańską wynalazczynię Margaret Knight. Przez lokalny dziennik została okrzyknięta "Edisonem w spódnicy".

1879 POCIĄG ELEKTRYCZNY Pierwszy pokaz pociągu elektrycznego pracującego w normalnych warunkach eksploatacyjnych, miał miejsce na berlińskiej wystawie przemysłowej w roku 1879, gdzie "terkotał" mały pociąg, jadąc po owalnym torze. W roku 1880 francuskie przedsiębiorstwo pralnicze zaczęło używać pociągów elektrycznych do zbierania sztuk płótna z łąk, gdzie były rozkładane w celu wybielenia (pociąg parowy rozsiewał sadze).

1880 SEJSMOGRAF Sejsmograf, czyli wykrywacz trzęsień ziemi, wzmacnia , zapisuje drgania skorupy ziemskiej i pozwala uczonym ustalić miejsce oraz intensywność trzęsienia ziemi. Prosty przyrząd, który mógł wskazywać jedynie kierunek trzęsienia ziemi, wykonano w starożytnych Chinach już w roku 132, natomiast dzisiejsze sejsmografy są oparte na przyrządzie z roku 1880 brytyjskiego uczonego Johna Milne'a.

1880 - 1881 KUCHENKA GAZOWA Kontynuując doświadczenia Bunsena z powietrzem i gazem (patrz : rok 1855) londyński inżynier Leoni był wśród pierwszych, którzy zbudowali udane kuchenki gazowe do użytku domowego.

1881 STEREOFONIA Francuz Clement Ader opatentował dźwięk stereofoniczny w Niemczech w roku 1881. Użył go do nadawania przedstawień teatralnych dla abonentów sieci telefonicznych. Stereofoniczne nadawanie przez radio rozpoczęło się w roku 1925, a produkcja gramofonowych płyt - pięć lat później.

1881 MIEJSKA ELEKTROWNIA WODNA Pierwszą miejską elektrownię wodną, wykorzystującą przepływ wody przez turbiny, zbudowano w starej garbarni w Godalming w Anglii. Elektrownia dostarczała energii elektrycznej do oświetlania ulic i zasilania prywatnych domów. Starsze elektrownie do napędu generatorów (prądnic) używały pary. Pierwszą dużą hydroelektrownię otwarto w Deptford w południowym Londynie w roku 1889.

1881 WÓZ TRAMWAJOWY Niemiecki inżynier Werner von Siemens zbudował pierwszą elektryczną linię tramwajową. Linia dostarczała prądu bezpośrednio do silnika tramwaju za pośrednictwem metalowych kół. Jednak piesi i konie, którzy nadepnęli na szyny, byli rażeni prądem, więc ten rodzaj komunikacji tramwajowej nie trwał długo. Amerykanie -Leo Daft i Charles J. van Depoele udoskonalili zasilanie przez zbudowanie linii napowietrznej i, począwszy od roku 1889, wozy tramwajowe, czyli tramwaje, szybko wyparły tramwaje konne.

1882 ŻELAZKO ELEKTRYCZNE Żelazka elektryczne były jednymi z pierwszych domowych urządzeń elektrycznych. Nowojorczyk Henry W Seely wprowadził je w roku 1882. Żelazko było podgrzewane łukiem elektrycznym, a podczas użycia pryskało i syczało alarmująco.

1884 LINOTYP Do roku 1884 drukarze musieli składać tekst książki lub gazety, wyjmując z kaszty poszczególne litery. Maszyna linotypowa umożliwiła składanie tekstu do druku za pomocą klawiatury. Maszyna gromadziła formy liter we właściwym porządku, a następnie zalewała je płynnym ołowiem, tworząc tekst - wiersz po wierszu.

1884 WIECZNE PIÓRO Amerykański agent ubezpieczeniowy Lewis Edson Waterman miał właśnie podpisać ważny dokument, gdy jego pióro wylało cały zapas atramentu na papier. Był tak wściekły, że w r. 1884 wynalazł pierwsze wieczne pióro z regulowanym dopływem atramentu. Poprzednie pióra z wbudowanymi zbiorniczkami atramentu miały ruchomy trzpień, którym od czasu do czasu należało poruszać, by zapewnić swobodny przepływ atramentu.

1884 TURBINA PAROWA W roku 1884 angielski inżynier Charles Parsons zrewolucjonizował wytwarzanie energii elektrycznej przez wynalezienie turbiny parowej. Pracowała ona z ogromną prędkością, robiąc 18000 obr./min, i wykazała, że ruch obrotowy można uzyskać dzięki parze pod ciśnieniem, bez użycia tłoka. Turbina zastąpiła maszynę parową do wytwarzania energii elektrycznej.

1884 SILNIK BENZYNOWY Przełom w produkcji silników spalinowych i wykorzystaniu ich jako praktycznego źródła energii do pojazdów nastąpił w Niemczech, gdzie Gottiieb Daimier wykonał pierwsze wysokoobrotowe, lekkie silniki spalinowe.

1885 ROWER Rower Anglika J. K. Starleya znany był jako "rower bezpieczny", ponieważ w przeciwieństwie do starszego i niebezpiecznego bicykla - miał obydwa koła małe, tak że nogi rowerzysty mogły dotykać ziemi.

1885 MOTOCYKL W r. 1885 Gottiieb Daimier zbudował motocykl, by sprawdzić, czy pojazdy drogowe napędzane benzyną są praktyczne. Jego drewniany dwukołowiec był powolny i niezgrabny, jednak konstruktor sądził, że może być "użyteczny dla wiejskich listonoszy". Wynalazca przestał interesować się motocyklami, gdy zaczął budować samochody, ale inni kontynuowali prace nad jego modelem.

1885 SAMOCHÓD Wielu wynalazców rości sobie pretensje do wynalezienia samochodu napędzanego silnikiem benzynowym. Niemiec Karl Benz ma do tego większe prawo niż inni. W 1885 r. wykonał on zaopatrzony w silnik trójkołowiec z jednocylindrowym silnikiem benzynowym, który osiągał prędkość prawie 13 km/h. Około 1893 r. zbudował samochód 4-kołowy.

1886 COCA – COLA Coca-Cola została wypuszczona na rynek jako "cenny środek zaspokajający mózg i napój intelektualny" przez amerykańskiego farmaceutę Johna Pembertona w roku 1886. Początki nie byty obiecujące, ale dziś jest ona najpopularniejszym napojem bezalkoholowym świata.

1888 GRAMOFON Edisona (patrz: rok 1877) wykazał, że jest możliwe zapisanie głosu, ale odtworzony głos był cichy i o niskiej jakości dźwięku. Amerykanin niemieckiego pochodzenia Emile Berliner opracował w r. 1888 znacznie lepszy system nagrań. Użył płyt, lecz zamiast bezpośredniego zapisu zastosował płytę-matkę, z której mógł wykonywać kopie przez wytłaczanie.

1888 RUCHOME OBRAZY Wielu wynalazców próbowało udoskonalić ruchome obrazy, ale prawdopodobnie to Francuz, Louis Aime Augustin Le Prince, opracował pierwszy praktyczny proces technologiczny i opatentował go w roku 1888. Prace nad systemem Le Prince'a zakończyły się, gdy wynalazca zniknął bez śladu w roku 1890. Anglik William Dickson i Amerykanin Thomas Edison zbudowali w r. 1891 kineskop podczas wspólnej pracy w USA - odnosząc sukces finansowy.

1889 AUTOMAT TELEFONICZNY Pierwszy automat telefoniczny na wrzucaną monetę pojawił się w banku w Hartford w stanie Connecticut w USA. Automat był wynalazkiem Williama Graya, który wprowadził go do sprzedaży poprzez swą firmę założoną dwa lata później. Z każdego dolara, które zebrał automat, Gray dostawał 25 centów, właściciel miejsca zainstalowania telefonu -10 centów, a przedsiębiorstwo telefoniczne - resztę.

1889 - 1892 AUTOMATYCZNA CENTRALA TELEFONICZNA Pierwsze połączenia telefoniczne wykonywano przez pokręcanie korbką i poproszenie obsługi centrali o połączenie z numerem. Przedsiębiorca Almon Brown Strowger z Kansas City, USA, był absolutnie przekonany, że obsługa centrali celowo łączy go z konkurencją. Aby temu zapobiec, wynalazł telefon tarczowy i centralę automatyczną, która rozmawiającym pozwalała uniknąć pośrednictwa obsługi centrali. Pierwszy taki system został zainstalowany w r. 1892, co umożliwiło szybki wzrost sieci telefonicznej. Nawiasem mówiąc, Strowger miał rację; pracownica centrali była żoną konkurującego przedsiębiorcy.

Ok. 1890 DUM – DUM Pocisk karabinowy ze ściętym lub wydrążonym wierzchołkiem ; powoduje rany znacznie większe od średnicy pocisku ; wyprodukowany ok. 1890 w Indiach w miejscowości Dum Dum ; użycie zakazane przez konwencję haską w 1899 r.

1891 PIEC ELEKTRYCZNY Kilka kuchni restauracyjnych gotowało na urządzeniach elektrycznych już w r. 1889, ale pierwsza domowa kuchenka elektryczna została sprzedana w r 1891 przez firmę "Carpenter Electric Company of St. Pauł", stan Minnesota w USA. Niewiele mieszkań miało jednak zasilanie energią, tak więc sprzedaż szła opornie.

1891 CZAJNIK ELEKTRYCZNY Pierwsze elektryczne czajniki gotowały wolno i miały niewymienne elementy grzejne, umieszczone w podstawie. Czajniki w r. 1891 wypuściła na rynek firma "Carpenter Electric Company of. St. Pauł", Minnesota, USA.

1891 SZYBOWIEC – Lilienthala Pomimo pokazowego lotu szybowca George'a Gayleya w r. 1853, jeszcze w latach dziewięćdziesiątych XIX w. wydawało się, że lot człowieka jest nierealnym marzeniem; tych, którzy próbowali je ziścić nazywano "skoczkami z wieży". Otto J Lilienthal, Niemiec, wykonał szybowiec ok. r. 1891. Zbudował statek o skrzydłach podobnych do skrzydeł nietoperza z płótna napiętego na drewnianej konstrukcji i wykonał setki lotów, wznosząc się na wysokość 350 m.

1892 KOMINEK ELEKTRYCZNY Beli Crompton, i jego wspólnik Dowsing opatentowali pierwsze kominki elektryczne w Wielkiej Brytanii w r. 1892, ale sprzedaż nie szła. W r. 1906 Albert Marsh ze stanu Ulinois, USA, wynalazł żaroodporny stop niklu i chromu. Elementy grzejne wykonane z "Nichromu", mogły rozgrzewać się do czerwoności, a mimo to nie pękały. Pierwszy sprawnie działający kominek z użyciem nichromu wykonano w r. 1912,

1892 SILNIK DIESLA Olej opałowy, sprężony i podgrzany, wybucha samoczynnie nawet bez iskry; silniki pracujące na tej zasadzie zostały nazwane imieniem niemieckiego inżyniera Rudolpha Diesla, który wystąpił z pomysłem takiego silnika w r. 1890.

1893 PISTOLET AUTOMATYCZNY Pistolet, zaprojektowany przez Hugona Borchardta i wykonany w Berlinie w r. 1893 był pierwszym samopowtarzalnym, czyli półautomatycznym pistoletem. Magazynek miał osiem nabojów i pistolet odpalał za każdym pociągnięciem za spust. Zużyte łuski były wyrzucane automatycznie. Pistolety automatyczne miały zastosowane wyłącznie jako broń przeciwko ludziom i przyniosły wzrost liczby przypadków gwałtownych śmierci.

1894 MOST ŻELBETONOWY
Francuski inżynier budowlany Francois Hennebique był jednym z pierwszych konstruktorów, którzy wykorzystali wynalazek Moniera -zbrojony żelbet. Jego mosty: w Viggen w Szwajcarii, zbudowany w r. 1894 oraz w Chaterallerault we Francji, zbudowany w r. 1898, były jednymi z pierwszych dużych żelbetowych mostów na świecie.

1895 RADIO Po przeczytaniu pism naukowych Heinricha Hertza, 20-letni Guglielmo Marconi wynalazł łączność radiową. Eksperymentował z prymitywnym nadajnikiem, w którym iskry wzbudzały fale radiowe. Najpierw wysyłał sygnały na długość pokoju, potem ustawiał odbiornik na dworze, a następnie jego brat zaniósł odbiornik za wzgórze i zasygnalizował odbiór przez strzał z pistoletu. Największym triumfem Marconiego było przesłanie sygnału radiowego przez Atlantyk.

1895 PROMIENIOWANIE RENTGENOWSKIE Fizyk niemiecki Wilhelm Róntgen eksperymentując z lampą jonizacyjną zauważył, że gdy na drodze między katodą a anodą ustawi się zaporę odbijającą strumień elektronów, to wybijają się z tej zapory inne elektrony, tworzące promieniowanie o wielkiej przenikliwości. Przechodzi ono np. przez miękkie części ciała ludzkiego, zatrzymując się na twardych. Te promienie "X" zaczerniają płytę fotograficzną, dając obraz prześwietlanego organu.

1895 PNEUMATYCZNA OPONA SAMOCHODOWA Naśladując patenty Dunlopa na nadmuchiwane opony do rowerów (patrz: rok 1845), producenci samochodów zaczęli dopasowywać opony do swoich pojazdów. Francuzi, bracia Michelin, wykonali pierwsze działające opony pneumatyczne do samochodów, demonstrując je podczas wyścigu Bordeaux - Paryż w 1895 r. Odnieśli mierny sukces; bracia zabrali 22 zapasowe dętki, a mięli tak wiele awarii, że zużyli wszystkie! Inni producenci opon, tacy jak Dunlop, wkrótce rozpoczęli produkcję masową opon własnego pomysłu.

1896 APARAT DO MIERZENIA CIŚNIENIA KRWI
Lekarze wiedzieli już całe stulecia przed wynalezieniem przez Riva-Rocci'ego aparatu do mierzenia ciśnienia krwi, że pacjenci mają słaby puls, jednak aparat Włocha umożliwił dokładny pomiar. Opaska, owinięta dookoła ramienia, odcina dopływ krwi, gdy ją nadmuchamy. Spuszczając powietrze lekarz może zmierzyć ciśnienie, przy którym krew zaczyna ponownie krążyć.

1896 TAKSÓWKA SAMOCHODOWA Wszyscy pasażerowie taksówek na świecie sprzeczali się z kierowcą o wysokość zapłaty, aż do wprowadzenia w 1896 r. taksówek z licznikami. Taksówki z licznikiem, połączonym z kołami, odmierzały przebytą odległość. Pierwsze pojawiły się w Stuttgarcie w Niemczech, a następnie szybko rozpowszechniły się w innych miastach europejskich i amerykańskich.

1897 LAMPA KATODOWA Kierując strumień elektronów na fluoryzujący ekran w lampie próżniowej, Ferdinand Braun stworzył pierwszą lampę katodową (r. 1897). Jego prymitywna lampa utworzyła na ekranie plamkę, która mogła się poruszać. Odkrycie to było przełomem w rozwoju telewizji, gdzie obraz buduje się z przesuwających się kropek na ekranie lampy katodowej.

1897 ASPIRYNA Tradycyjni uzdrowiciele często stosowali sok wierzby jako lekarstwo. W 1853 r. niemiecki chemik Karl Gerhardt wytworzył syntetycznie jego aktywny składnik, jednak dopiero w 1897 r. został wyizolowany przez badaczy - Hoffmana i Dresera - jako chemicznie czysta, nie drażniąca, forma leku.

1898 MAGNETYCZNY ZAPIS DŹWIĘKU pod koniec XIX wieku duński inżynier Valdemar Poulsen wynalazł tzw. telegrafon. Zapisywał on dźwięk za pomocą namagnetyzowanego drutu fortepianowego i odwzorowanych na nim impulsów odpowiadajacych falom dźwiękowym. Nowoczesne magnetofony taśmowe, stosując tę samą zasadę, wynaleziono w 1935 r.