Sojusz Fallen

Ricko

STAN WOJENNY (13 grudnia 1981 - 22 lipca 1983)

PRZYCZYNY

*Niepokoje społeczne i rodzący się ruch demokratyczny
*Porozumienia sierpniowe i powstanie NSZZ Solidarność
*Walki różnych stronnictw w PZPR
*Spadek popularności władzy
*Groźba wkroczenia do Polski wojsk radzieckich

CHRONOLOGIA

a)Przed wprowadzeniem
*sierpień 1980 - pierwsza możliwość wprowadzenia Stanu Wojennego
*28 sierpnia 1980 - mobilizacja czterech dywizji pancernych przy zachodniej granicy ZSRR
*sierpień/wrzesień 1980 - Porozumienia sierpniowe, ugoda z rządem
*10 listopada 1980 - zarejestrowanie NSZZ Solidarność, początek prac nad planami wprowadzenia Stanu Wojennego
*12 listopada 1980 - W.Jaruzelski ujawnia plany wprowadzenia Stanu Wojennego
*1 grudnia 1980 - przekazanie dowództwa gen.T.Hupałowskiemu i płk F.Puchale, plany wkroczenie 18 dywizji UW do Polski na ćwiczenia Sojuz 80
*5 grudnia 1980 - W.Jaruzelski przedstawia na zjeździe UW plany samodzielnego zlikwidowania Solidarności; Rosjanie nie zamierzają interweniować; groźba konfliktu z Amerykanami
*luty 1981 - ćwiczenia planów różnych scenariuszy Stanu Wojennego
*19 marca 1981 - Prowokacja Bydgoska - pobicie działaczy Solidarności, ogłoszenie pogotowia strajkowego; groźba strajku generalnego od 31 marca 1981r. i interwencji radzieckiej
*30 marca 1981 - Kompromis zawarty między L.Wałęsą a Mieczysławem Rakowskim; A.Gwiazda występuje w TV i odwołuje strajk
*lipiec/sierpień 1981 - Rosjanie przerzucają bez wiedzy Polaków dodatkowe czołgi i żądają wprowadzenia swoich dowódców do LWP
*sierpień 1981 - drukowanie obwieszczeń o stanie wojennym zamówionychw Rosji
*wrzesień 1981 - ogromne ćwiczenia wojskowe wojsk UW mające być testem dla armii radzieckiej przez wkroczeniem do Polski; koniec przygotowań do wprowadzenia Stanu Wojennego, oczekiwanie na dogodny moment na wprowadzenie

b)Stan Wojenny
*13 grudnia 1981 (niedziela)
-wprowadzenie stanu wojennego uchwałą Rady Państwa pomimo tego, że uchwała nie była jeszcze opublikowana
-powołanie do życia (niezgodnie z Konstytucją PRL) Wojskowej Rady Ocalenia Narodowego (WRON), władzę w PRL przejęło wojsko
internowano większość członków Komisji Krajowej Solidarności, władze utworzyły sieć obozów dla internowanych, wydano 10 132 decyzji o internowaniu w stosunku do 9736 osób.
-zawieszono naukę w szkołach i na uczelniach
-przerwano łączność telefoniczną
-wprowadzono godzinę milicyjną
-prymas Józef Glemp w kazaniu potępił stan wojenny i zaapelował o spokój, władze komunistyczne bez jego zgody wielokrotnie powtarzały tę wypowiedź w radiu
*14 grudnia 1981 (poniedziałek) – pierwszy dzień roboczy stanu wojennego. Solidarność w odpowiedzi na wprowadzenie stanu wojennego zaczęła organizować strajki. Jako pierwszy akcję protestacyjną rozpoczął Zakład Zespołów elektronicznych "UNITRA-UNITECH" w Białogardzie. Wojsko otoczyło Stocznię Gdańską
*15 grudnia 1981 – pacyfikacja kopalni "Manifest Lipcowy"
*16 grudnia 1981 – pacyfikacja kopalni Wujek przez ZOMO i wojsko, 9 zastrzelonych i 21 rannych górników; pacyfikacja Gdańskiej Stoczni Remontowej. Wielogodzinna masowa demonstracja i walki uliczne w Gdańsku.
*17 grudnia 1981 – ZOMO rozbiło manifestacje w Gdańsku i w Krakowie. W Gdańsku zginęła jedna osoba, dwie zostały ranne (seria z broni maszynowej skierowana bezpośrednio w demonstrantów).
*20 grudnia 1981 – koniec strajku w Porcie Gdańskim
*21 grudnia 1981 – ambasador PRL w Stanach Zjednoczonych Romuald Spasowski poprosił o azyl polityczny. Sąd wojskowy w PRL zaocznie skazał go potem na karę śmierci.
*23 grudnia 1981 – pacyfikacja Huty Katowice. Stany Zjednoczone wprowadziły sankcje gospodarcze przeciwko PRL.
*28 grudnia 1981 – koniec strajku w kopalni Piast – ostatniego strajku okupacyjnego. Ambasador PRL w Japonii Zdzisław Rurarz poprosił o azyl polityczny w Stanach Zjednoczonych. Został potem zaocznie skazany na karę śmierci przez sąd wojskowy. Wycofanie z dystrybucji na 9 lat filmu Ryszarda Bugajskiego, Przesłuchanie – opisującego realia czasów polskiego stalinizmu
*4 stycznia 1982 – wznowienie zajęć w szkołach
*6 stycznia 1982 – władze rozwiązały Niezależne Zrzeszenie Studentów
*10 stycznia 1982 – przywrócenie łączności telefonicznej w miastach
*13 stycznia 1982 – powstał Ogólnopolski Komitet Oporu – pierwsza ogólnopolska struktura związku pod przewodnictwem Eugeniusza Szumiejki
*25 stycznia 1982- na posiedzeniu Sejmu PRL VIII kadencji uchwalono – przy jednym głosie sprzeciwu (poseł Romuald Bukowski z Gdańska) – ustawę o szczególnej regulacji prawnej w okresie stanu wojennego, tym samym dekret o stanie wojennym został zatwierdzony
*30 stycznia 1982 – w wielu zagranicznych miastach obchodzony jest Dzień Solidarności z Polską
*1 lutego 1982 – podwyżka cen
*3 lutego 1982 – Sąd Marynarki Wojennej w Gdyni wydał najwyższe wyroki w stanie wojennym – Ewa Kubasiewicz z Wyższej Szkoły Morskiej została skazana na 10 lat więzienia
*5 lutego 1982 – rozpoczęły się – najpierw w Świdniku, potem w innych miastach – manifestacje spacerowe (masowe wychodzenie na spacery w czasie trwania dziennika telewizyjnego o 19:30)
*8 lutego 1982 – wznowienie zajęć na wyższych uczelniach
*11 lutego 1982 – celem zwalczenia manifestacji spacerowych w Świdniku wprowadzono godzinę milicyjną od 19:30. W Warszawie ukazał się drugi (pierwszy) numer Tygodnika Mazowsze
*13 lutego 1982 – w ośrodku dla internowanych w Wierzchowie Pomorskim pobito 45 więźniów
*23 lutego 1982 – śmierć Zdzisława Karosa
*27 lutego 1982 – wycofanie przez producenta (Film Polski) z rywalizacji o Oscara filmu Człowiek z żelaza Andrzeja Wajdy
*1 marca 1982 – zniesienie ograniczeń w podróżach po całej Polsce.
*17 marca 1982 – w Katowicach powstał Biskupi Komitet Pomocy Uwięzionym i Internowanym
*20 marca 1982 – rozwiązanie Stowarzyszenia Dziennikarzy Polskich i powołanie w jego miejsce marionetkowego Stowarzyszenia Dziennikarzy PRL
*1 kwietnia 1982 – Zdzisław Najder został dyrektorem rozgłośni polskiej Radia Wolna Europa
*12 kwietnia 1982 – w Warszawie rozpoczęło nadawanie Radio Solidarność, kierowane przez Zbigniewa Romaszewskiego
*22 kwietnia 1982 – powstała Tymczasowa Komisja Koordynacyjna Solidarności
*3 maja 1982 – demonstracje antyrządowe w Warszawie, Gdańsku oraz Krakowie i pięciu innych miastach Polski. Liczba demonstrantów w Warszawie przekroczyła 20 000 osób; w wyniku interwencji milicji obrażeń ciała doznało 71 osób
*20 lipca 1982 – z inicjatywy PZPR powstała organizacja PRON
*22 lipca 1982 – z okazji Święta Odrodzenia Polski na prośbę PRON zwolniono dużą ilość osób internowanych.
*31 sierpnia 1982 – demonstracje w całym kraju w rocznicę porozumień sierpniowych. Trzech demonstrantów zabitych przez milicję w Lubinie
*13 października 1982 – zamieszki w Nowej Hucie; funkcjonariusz SB śmiertelnie postrzelił jednego z manifestantów, dwudziestoletniego Bogdana Włosika.
*11 listopada 1982 – władze PRL zwolniły z obozu internowania Lecha Wałęsę.
*31 grudnia 1982 – zawieszenie stanu wojennego
*14 maja 1983 – milicjanci zamordowali na komisariacie MO w Warszawie Grzegorza Przemyka
*19 maja 1983 – pogrzeb Grzegorza Przemyka
*16-23 czerwca 1983 – druga pielgrzymka do Polski papieża Jana Pawła II
*22 lipca 1983 – zniesienie stanu wojennego, rozwiązanie WRON

PODSTAWY PRAWNE I USTAWY

*Uchwała Rady Państwa z dnia 12 grudnia 1981 r. w sprawie wprowadzenia stanu wojennego ze względu na bezpieczeństwo państwa (Dz. U. z 1981 r. Nr 29, poz. 155)
*Dekret z dnia 12 grudnia 1981 r. o stanie wojennym (Dz. U. z 1981 r. Nr 29, poz. 154, z późn. zm.)
*Dekret z dnia 12 grudnia 1981 r. o postępowaniach szczególnych w sprawach o przestępstwa i wykroczenia w czasie obowiązywania stanu wojennego (Dz. U. z 1981 r. Nr 29, poz. 156)
*Dekret z dnia 12 grudnia 1981 r. o przekazaniu do właściwości sądów wojskowych spraw o niektóre przestępstwa oraz o zmianie ustroju sądów wojskowych i wojskowych jednostek organizacyjnych Prokuratury Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej w czasie obowiązywania stanu wojennego (Dz. U. z 1981 r. Nr 29, poz. 157, z późn. zm.)
*Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 12 grudnia 1981 r. w sprawie zasad postępowania w sprawach o internowanie obywateli polskich (Dz. U. z 1981 r. Nr 29, poz. 159)
*Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 12 grudnia 1981 r. w sprawie wykonania przepisów dekretu o stanie wojennym w zakresie łączności (Dz. U. z 1981 r. Nr 29, poz. 160)
*Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 12 grudnia 1981 r. w sprawie zasiłków przysługujących członkom rodzin żołnierzy pełniących czynną służbę wojskową w czasie obowiązywania stanu wojennego (Dz. U. z 1981 r. Nr 29, poz. 161)
*Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 13 grudnia 1981 r. w sprawie wykonania dekretu o stanie wojennym w zakresie gromadzenia środków pieniężnych, obrotu pieniężnego i obsługi finansowej oraz udzielania kredytów (Dz. U. z 1981 r. Nr 29, poz. 162)
*Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych z dnia 12 grudnia 1981 r. w sprawie obowiązku złożenia do depozytu broni palnej, amunicji i materiałów wybuchowych oraz zakazu noszenia przedmiotów i narzędzi, których używanie może zagrażać porządkowi publicznemu (Dz. U. z 1981 r. Nr 29, poz. 163)
*Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych z dnia 12 grudnia 1981 r. w sprawie zezwoleń na zmianę miejsca pobytu w czasie obowiązywania stanu wojennego oraz zasad i trybu postępowania w tych sprawach (Dz. U. z 1981 r. Nr 29, poz. 164)
*Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 13 grudnia 1981 r. w sprawie tymczasowego regulaminu pobytu internowanych w ośrodkach odosobnienia (Dz. U. z 1981 r. Nr 29, poz. 165)
*Ustawa z dnia 25 stycznia 1982 r. o szczególnej regulacji prawnej w okresie stanu wojennego (Dz. U. Nr 3, poz. 18, z późn. zm.)
*Ustawa z dnia 18 grudnia 1982 r. o szczególnej regulacji prawnej w okresie zawieszenia stanu wojennego (Dz. U. Nr 41, poz. 273, z późn. zm.)
*Uchwała Rady Państwa z dnia 19 grudnia 1982 r. w sprawie zawieszenia stanu wojennego (Dz. U. Nr 42, poz. 275)
*Uchwała Rady Państwa z dnia 20 lipca 1983 r. w sprawie zniesienia stanu wojennego (Dz. U. Nr 39, poz. 178)[/b]

Pojęcia:
*Atanda – w więziennej gwarze specjalna jednostka straży więziennej, uzbrojona w hełmy, pałki i tarcze, przeznaczona do pacyfikacji wszelkich przejawów buntu, wielokrotnie używana przeciwko internowanym i więźniom politycznym.
*„Azalia” – kryptonim operacji przeprowadzonej nocą z 12 na 13 grudnia 1981 r., w toku której wojsko oraz jednostki MSW opanowały budynki radia, telewizji i telekomunikacji, oraz przecięły łączność telefoniczną.
*Bibuła – wywodzące się jeszcze z końca XIX w. popularne określenie podziemnej prasy.
*Bojkot telewizji – ogłoszony przez środowisko aktorskie po wprowadzeniu stanu wojennego bojkot oficjalnych środków masowego przekazu, będący znakiem sprzeciwu aktorów wobec poczynań władz.
*Drugi obieg wydawniczy – istniejący od połowy lat 70., alternatywny wobec oficjalnego.
*Ekstrema – określenie radykalnego skrzydła NSZZ „Solidarność”, powszechnie stosowane w propagandzie władz.
*Element antysocjalistyczny – propagandowe określenie przeciwników władz PRL.
*Godzina milicyjna – zakaz poruszania się bez specjalnej przepustki, obowiązujący w pierwszych miesiącach stanu wojennego w godzinach 22.00 – 6.00, w niektórych regionach okresowo także w innych godzinach.
*Internat – popularna nazwa ośrodka internowania.
*Internowanie – masowo stosowana w okresie obowiązywania stanu wojennego forma represji, polegająca na izolacji wybranych osób (na podstawie decyzji komendanta wojewódzkiego MO) w ośrodkach (obozach) internowania, rozpoczęta nocą z 12 na 13 grudnia 1981 r.
Łącznie do grudnia 1982 r. w obozach internowania znalazło się 9736 osób, przy czym niektóre dwu-, a nawet trzykrotnie.
*„Jodła” – kryptonim operacji przeprowadzonej nocą z 12 na 13 grudnia 1981 r., w toku której Służba Bezpieczeństwa wraz z milicją internowały, na podstawie przygotowanych wcześniej list, kilka tysięcy osób, przede wszystkim działaczy NSZZ „Solidarność” i opozycji.
*Kartki – talon, upoważniający do zakupu niektórych towarów w określonej ilości. W 1981 r. przywrócono w PRL reglamentację (ograniczoną sprzedaż) niektórych artykułów spożywczych. System sprzedaży kartkowej rozbudowano w okresie stanu wojennego, objął on obok wielu artykułów spożywczych także niektóre towary przemysłowe (np. buty, benzyna, papierosy).
*„Klon” – kryptonim operacji rozpoczętej 13 grudnia 1981 r., w ramach której przeprowadzano „rozmowy ostrzegawcze” z osobami, które podejrzewano o skłonność do podjęcia działalności skierowanej przeciwko władzom stanu wojennego.
*Komisarze wojskowi – pełnomocnicy Komitetu Obrony Kraju, oficerowie WP, formalnie sprawujący kierownictwo nad wieloma zakładami pracy i instytucjami po wprowadzeniu stanu wojennego.
*Koksownik – kosz z żelaznych prętów, w którym żarzyły się bryły koksu; w grudniu 1981 r. koksowniki ustawione na ulicach miast służyły żołnierzom i milicjantom do ogrzewania się podczas mrozu.
*Krzyże kwietne – jedna z popularnych, spontanicznych form manifestacji sprzeciwu wobec stanu wojennego. Polegała na układaniu w miejscach publicznych krzyży z kwiatów, upamiętniających ofiary reżimu komunistycznego.
*Lojalka (deklaracja lojalności) – pisemne wyrzeczenie się działalności opozycyjnej, do podpisania którego zmuszano po wprowadzeniu stanu wojennego działaczy NSZZ „Solidarność”.
*Militaryzacja – nadanie w okresie stanu wojennego wojskowego charakteru niektórym kluczowym przedsiębiorstwom i instytucjom (np. koleje państwowe, kopalnie, fabryki zbrojeniowe), celem uniknięcia organizacji w nich strajków i innych protestów. Pracę w zmilitaryzowanych przedsiębiorstwach regulowały przepisy wojskowe.
*Neozwiązki – popularna nazwa nowych związków zawodowych, całkowicie zależnych od władz, powstających od października 1982 r., kiedy to rozwiązano wszystkie dotychczasowe związki, na czele z NSZZ „Solidarność”.
*Obywatelskie Komitety Ocalenia Narodowego (OKON) – powstające od początków 1982 r. komitety poparcia dla WRON, grupujące przede wszystkim działaczy PZPR. W lipcu 1982 r. weszły w skład Patriotycznego Ruchu Ocalenia Narodowego (PRON).
*Opornik – element elektroniczny, wpięty w ubranie w okresie stanu wojennego był najpopularniejszym symbolem sprzeciwu wobec władz
*Patriotyczny Ruch Odrodzenia Narodowego (PRON) – fasadowa organizacja utworzona w lipcu 1982 r. przez działaczy PZPR, ZSL i SD oraz prorządowych organizacji katolickich, zastąpiła Front Jedności Narodu. Działalność PRON miała być dowodem rzekomego masowego poparcia społeczeństwa dla władz. Organizacja przestała istnieć w listopadzie 1989 r.
*Solidarność Walcząca – radykalne ugrupowanie konspiracyjne, powstałe w czerwcu 1982 r. we Wrocławiu, w wyniku różnicy zdań w łonie Regionalnego Komitetu Strajkowego. Wkrótce działalność SW przybrała zasięg ogólnopolski; jej przywódcą był Kornel Morawiecki.
*Tymczasowa Komisja Koordynacyjna NSZZ „Solidarność” (TKK) – kierowniczy organ podziemia, powołany 22 kwietnia 1982 r. przez Zbigniewa Bujaka, Władysława Frasyniuka, Władysława Hardka i Bogdana Lisa. TKK istniała do października 1987 r., skupiając w swych szeregach reprezentantów najważniejszych regionów.
*Weryfikacja – proces usuwania z wielu zawodów zwolenników „Solidarności”, objął m.in. dziennikarzy, nauczycieli i wykładowców akademickich.
*Wojskowa Rada Ocalenia Narodowego (WRON) – pozakonstytucyjny organ, sprawujący najwyższą władzę w okresie stanu wojennego, złożony z wyższych oficerów Wojska Polskiego. Na czele WRON, złożonej z 22 osób, stał gen. Wojciech Jaruzleski.
*Zmotoryzowane Odwody Milicji Obywatelskiej (ZOMO) – utworzone w 1957 r. specjalne, skoszarowane oddziały milicji, przeznaczone m.in. do tłumienia masowych protestów ulicznych.

źródło: 13grudnia81.pl

Ricko

Najważniejsze daty dot. Stanu Wojennego
13.12.1981 - Wprowadzenie
31.12.1982 - Zawieszenie
22.07.1983 - Zniesienie

Przyczyny: Niepokoje społeczne, Narodziny ruchu demokratycznego (Solidarność), Spadek popularności władzy, Walki stronnictw w PZPR, Groźba interwencji radzieckiej w Polsce

Przed Stanem Wojennym: plany wprowadzenie Stanu Wojennego w sierpniu 1980 r., możliwość ingerencji radzieckiej, Prowokacja Bydgoska (19.03.1981), ćwiczenia wojskowe UW

Stan Wojenny: niezgodne z konstytucją PRL, niegotowa uchwała, internowania ok. 10tys. ludzi, akcja "Jodła", przerwanie łączności tel., godzina policyjna, pacyfikacje kopalń

Akcje przeciwko robotnikom i strajki:
*Zakłady Unitra-Unitech
*Kopalnia Manifest Lipcowy - 15.12.81
*Kopalnia Wujek - 16.12.81 - 9 zabitych
*Otoczenie i pacyfikacja Gdańskiej Stoczni Remontowej
*Huta Katowice
*Kopalnia Piast
*Manifestacje spacerowe
*Zamieszki w Nowej Hucie

Organizacje przeciwko:
*Niezależne Zrzeszenie Studentów
*Ogólnopolski Komitet Oporu
*Biskupi Komitet Pomocy Uwięzionym i Internowanym
*Stowarzyszenie Dziennikarzy Polskich
*Tymczasowa Komisja Koordynacji Solidarności
*Radio Solidarność

Osoby związane z opozycją:
-Lech Wałęsa
-Andrzej Gwiazda - działacz Solidarności
-Józef Glemp - prymas Polski
-Ewa Kubasiewicz - skazana na 10lat więzienia (najwyższy wyrok w Stanie Wojennym)
-Zbigniew Romaszewski - twórca Radia Solidarność
-Zdzisław Najder - dyrektor Radia Wolna Europa
-Grzegorz Przemyk - zamordowany przez MO na komisariacie

Osoby związane z PRL:
-Wojciech Jaruzelski
-T.Hupałowski i F.Puchała - dowódcy LWP
-Mieczysław Rakowski - członek KC PZPR, późniejszy I sekretarz
-Romuald Spasowski - ambasador PRL w USA (prosił o azyl polityczny)
-Zdzisław Rurarz - ambasador PRL w Japonii (prosił o azyl polityczny)
-Zdzisław Karos - milicjant, zabity z powodu odmowy oddania broni działaczom Powstańczej Armii Krajowej

Postawy prawne (15):
*w sprawie wprowadzenia stanu wojennego ze względu na bezpieczeństwo państwa (uchwała - 12.12.81)
*o stanie wojennym (dekret - 12.12.81)
*o postępowaniach szczególnych w sprawach o przestępstwa i wykroczenia w czasie obowiązywania stanu wojennego (dekret - 12.12.81)
*o przekazaniu do właściwości sądów wojskowych spraw o niektóre przestępstwa oraz o zmianie ustroju sądów wojskowych i wojskowych jednostek organizacyjnych Prokuratury Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej w czasie obowiązywania stanu wojennego (dekret - 12.12.81)
*w sprawie zasad postępowania w sprawach o internowanie obywateli polskich (rozporządzenie - 12.12.81)
* w sprawie wykonania przepisów dekretu o stanie wojennym w zakresie łączności (rozporządzenie - 12.12.81)
*w sprawie zasiłków przysługujących członkom rodzin żołnierzy pełniących czynną służbę wojskową w czasie obowiązywania stanu wojennego (rozporządzenie 12.12.81)
*w sprawie obowiązku złożenia do depozytu broni palnej, amunicji i materiałów wybuchowych oraz zakazu noszenia przedmiotów i narzędzi, których używanie może zagrażać porządkowi publicznemu (rozporządzenie 12.12.81)
* w sprawie zezwoleń na zmianę miejsca pobytu w czasie obowiązywania stanu wojennego oraz zasad i trybu postępowania w tych sprawach (rozporządzenie 12.12.81)
w sprawie tymczasowego regulaminu pobytu internowanych w ośrodkach odosobnienia (rozporządzenie 13.12.81)
*w sprawie wykonania dekretu o stanie wojennym w zakresie gromadzenia środków pieniężnych, obrotu pieniężnego i obsługi finansowej oraz udzielania kredytów (rozporządzenie 13.12.81)

*o szczególnej regulacji prawnej w okresie stanu wojennego (ustawa 25.01.81)
*o szczególnej regulacji prawnej w okresie zawieszenia stanu wojennego (ustawa 18.12.82)
*w sprawie zawieszenia stanu wojennego (uchwała 19.12.82)
*w sprawie zniesienia stanu wojennego (uchwała 20.07.83)